In su sèculu XVI s'interessu pro s'istòria de sa Sardigna e pro sas antighidades suas intzitat curiosidades in sos istudiosos sardos, comente a dimustrant sas òperas de Sigismondo Arquer e Giovanni Francesco Fara chi, pro primos, proponent una riflessione subra de sa Sardigna e subra de su passadu suo, frunende, a su matessi tempus, un'importante testimonia subra de sa sotziedade de su tempus issoro.
Antonio Su Frasso rapresentat, imbetzes, totu sa cumplessidade de su plurilinguismu sardu de s'època, impreende su castillianu, su catalanu e su sardu, mentras Pietro Delitala si discosta de sos autores de su matessi perìodu ca sèberat sa limba italiana, o pro mègius nàrrere, toscana, in unu su momentu chi custu idioma est belle de su totu abbandonadu in Sardigna.
In su sèculu XVII sa Sardigna, oramai de su totu ispanizada, bidet sa s'afirmare, in modu intzisivu, de sa limba e de sa cultura castilliana. Faghet etzetzione s'òpera de Francesco Vidal, chi manifestat cun s'interessu suo pro sa limba sarda, comente in s'ìsula esisterent currentes culturales chi in carchi modu controiant s'ispanizatzione totale de sas classes dirigentes. Su poeta barocu Giuseppe Delitala y Castelvì est, imbetzes, in manera perfeta integradu in sa cultura ispagnola e cun sas òperas suas dimustrat de èssere unu notèvole poeta sardu in limba castilliana.
S'Otighentos rapresentat unu momentu fundamentale pro sa cultura sarda. Est, difatis, su perìodu in cale numerosos biagiadores bìsitant sa Sardigna e pùblicant sos relatos de custos biàgios, de cales su prus nòdidu est cuddu publicadu in su 1826 de Alberto Ferrero de sa Marmora.
In su cursu de su sèculu bìsitant sa Sardigna Frantziscu de Àustria-Este, Alphonse de Lamartine, Antonio Bresciani, Emanuel Domenech, Carlo Corbetta, Charles Edwardes, Francesco Chi Ant, Gaston Vuillier, Gustave Jourdan.
Su sèculu nou s'aberit cun una tendèntzia a sa trasformatzione de sas istruturas de sa sotziedade sarda. Conchistant una positzione de primu pranu su poeta Sebastiano Satta e s'iscritore Enrico Costa, chi aiant otentu sutzèdidos de livellu italianu e europeu, insertende·si in sa grandu dibata de sa cultura internatzionale.
Su cunferimentu de su Prèmiu Nobel a s'iscritora nugoresa Grazia Deledda, in su 1926, cunsagrat de su totu su valore e s'originalidade de sa literadura sarda.
De sos cumintzos de su Noighentos si registrant numerosos biàgios de istudiosos, giornalistas e iscritores, chi cursant sa Sardigna e pùblicant, posca, sas relatziones de sos biàgios issoro. Intre custos, Annibale Grasselli Barni, Gino Bottiglioni, Giulio Bechi, J.E. Crawford Flitch, Max Leopold Wagner.
In custu sèculu acanta a sa cultura literària andat ammentada sa cultura polìtica cun pessonàgios de grandu valore comente a Emilio Lussu e Antonio Gramsci.
Su pustisgherra rapresentat unu momentu de bortada, in cale sos intelletuales sardos sunt abbistos de s'agatare in cara a una bortada epocale rapresentada dae sa fine de s'isulamentu e de s'intrada de sa Sardigna in su gai naradu "bidditzolu globale". Tales trasformatziones sunt avèrtidas dae sos òmines de cultura e de sos iscritores comente a Salvatore Cambosu, Giuseppe Dessy, Salvatore Satta e, in annos prus reghentes, Sergio Atzeni.
Negli anni Ottanta e Novanta del secolo scorso cresce la consapevolezza nell'isola che la lingua sarda è una ricchezza da salvaguardare. Al di là della sensibilità verso il mondo tradizionale, si afferma la volontà di far entrare la lingua di continuità storica dell'isola anche in ambiti più moderni e attuali.Nasce così l'esigenza di una nuova letteratura sarda che, accanto alla difesa delle espressioni più autentiche dell'identità etnica, sondi e scopra nuove modalità espressive. Una di queste è la prosa dei racconti e dei romanzi che, a partire dagli anni ottanta, si moltiplicano secondo una linea di tendenza inesauribile.La poesia, dopo le grandi prove del Novecento, è comunque sempre un ambito nel quale gli scrittori in lingua sarda trovano modo di esprimere la propria creatività. Le pubblicazioni si susseguono e sono numerosissime. I premi letterari si moltiplicano e si diffondono in tutta l'isola. La poesia scritta sembra conoscere un momento di grande rigoglio.È entrata invece in crisi la poesia orale improvvisata, quella che in sardo si chiama "a bolu". Con il progressivo ritiro dei grandi "cantadores" che avevano dilettato nelle piazze generazioni intere di sardi, il panorama attuale è diventato più povero. Gli interventi finanziari a sostegno della lingua e cultura sarda hanno prodotto una crescita generale del settore anche se non sempre omogenea.In seguito all'approvazione della legge statale n. 482 è nato e si è rafforzato l'interesse anche per l'uso del sardo quale lingua amministrativa e ufficiale.
Leggi tutto
Commenti