Architetura bizantina

In s'àmbitu de s'architetura religiosa de sa Sardigna bizantina si distinghent tres printzipales grupos de edifìtzios.
Su primu cumprendet tres grandu crèsias cun pranta cruciforme cupolata, costruidas intre su VI e su sèculu VII: San Saturnino de Casteddu, Santu Antiogu in su tzentru omònimu e San Giovanni de Sinis (Crabas).

Tutt'e tres sas crèsias fiant bènnidos fraigadas in àrea funerària e in setores perifèricos de sas relativas tzitades romanas de Carales, Sulci e Tharros.
San Saturnino de Casteddu fiat istadu progetada cun fundu a rughe lìbera. Sa crèsia fiat istadu torrada a acontzare in edade giudicale, pro cale oe est difìtzile torrare a costrùere s'aspetu chi teniat in edade bizantina. Su nùcleu generadore est su cubu tzentrale otentu mediante bator robustas arcadas, subra de sas cales imbarat sa cùpula. Cun probabilidade de su cubu tzentrale cupolato deviant mòvere bator bratzos bortados a carrada e aia partzidu in tres navadas, segundu su modellu de sa crèsia de sos Santos Apòstolos de Costantinòpoli, torrada a costrùere suta de s'imperadore Giustinianu a fùrriu a sa metade de su sèculu VI.

Fintzas sa basìlica de Santu Antiogu si cunformaiat a su matessi modellu. Comente in su San Saturnino de Casteddu, sa giuntura intre su cubu tzentrale e sa cùpula fiat otentu pro mèdiu de trumbas. In sa crèsia de San Giovanni de Sinis, fintzas issa derivada dae su matessi modello, sa giuntura est otentu imbetzes pro mèdiu de pennacchi, solutzione sena àteru prus consona a s'architetura costantinopolitana.

Su segundu grupu cumprendet crèsias costruidas fintzas issas in sos primos sèculos de sa presèntzia bizantina in s'ìsula, ma torrende a impreare in ala sas istruturas de impiantos termales de edade romana, preesistentes in su giassu. Est su casu de su santuàriu de sa Madonna de Bonacattu a Bonàrcadu, de sa crèsia de Santa Maria de Mesumundu (Siligo), de sa crèsia de Santa Filitica (Sòssu).

Su de tres grupos cumprendet una sèrie de edifìtzios de piticas dimensiones, sa majore ala de sos cales tenet fundu cruciforme. Sa rughe in generale fiat lìbera, comente a s'in casu de Santa Maria Iscalas (Cossoine), San Salvatore de Igrèsias, Santa Croce de Itireddu, Santu Elia de Tattinnu (Nuxis), Santu Deadoru de Congius (Simaghis). Si discostano de custu modellu s'oratòriu de sas Ànimas a Massama e de s'Ispìritu Santo a Aristanis.

Unu casu a sese est rapresentadu dae sa crèsia cupolata de San Giovanni batista de Assèmini, s'ùnica cun fundu a rughe grega inscritta in unu cuadradu. Su problema cunsistet in s'averguare si a beru sos arcos chi cunsentint su coladòrgiu de sos bratzos de sa rughe a sas càmeras laterales siant tecnicamente e formalmente coerentes cun sas bias a carrada de sos matessi e cun su dadu tzentrale cupolato, opuru si siant istados abertos in unu segundu momentu. Esistent bonos argumentos pro sustentare siat su una siat s'àtera ipòtesi, ma sa proposta de s'impiantu a rughe inscritta finas dae s'orìgine paret prus cumbinchidora. Fintzas in tale casu, però, sa cronologia de su monumentu bàntzigat intre su VI-sèculu VII e s'IX-sèculu X, sende chi s'impiantu a rughe inscritta cupolata est atestadu finas dae su sèculu V ma connoschet unu momentu de significativa ripresa in crèsias de s'edade de sos imperadores matzèdones.

Aggiornamento

22/9/2023 - 10:50