Ischit pipia ’e Càresima, intre pane calendariale e pane rituale

Ischit pipia ’e Carèsima e varr. est unu pane calendariale, pròpiu comente subra de pane ’e ischit cida e sim. (literalmente, ‘su pane de sa chida’). Custu ùrtimu, difùndidu in àrea campidanesa, cunsistiat in sete pipieddas (bamboline) de pane innestate in unu filu, comente a sos vagos de una collana. A diferèntzia de sa Sardigna tzentrale, ue su discansu temporale intre una cota (coghìngiu, indicante metonimicamente, comente a momentu conclusivu, cada panificazione) e s'àtera de su pane carasau teniat tempos prus dilatados, ca, gràtzias a su protzessu de carasatura (abbrustolitura e, duncas, disidratatzione), su pane gosaiat de una prus longa durada de edibilità, in su Campidanu sa panificazione teniat cadèntzia de cada chida. Cada die de su filu de susu pane e ischit cida e sim. fiat istacada una bambolina e donada a sos pipios de domo pro finos prus lùdicos chi alimentares. Sa sutratzione de sos elementos costitutivos de custu pane composito rendiat deretu visìbile su tempus mancante a sa sutzessiva panificazione, momentu detzisivu de sa faina domèstica ca agabbadu a sa produtzione de su màndigu pro antonomàsia.

Ischit pipia ’e Caresima, documentada non petzi in su Campidanu (ma fintzas, p.es., in su Barigadu e in Barbàgia), fiat unu pane frunidu de assemprat antropomorfa feminile, belle pintada e sim. o froria e sim., est a nàrrere decorada, a segunda de sa perìtzia de sa massaia, cun meda gambette de istacare cada chida de sa Carèsima. Sas gambette, semper cunforma a su livellu de cumplessidade esornativa, podiant tènnere sas estremidades sfrangiate, a su fine de evocare sos pòddighes de sos pees (comente in sos bratzos sos pòddighes de sas manos). A s'ispissu a sa bambolina de pane si nd'acostagiaiat una de carta.

Non petzi pane calendariale, ma fintzas afferente a s'àmbitu de sos panes rituales, in virtude de sa collocatzione temporale sua in unu momentu de s'annu calendariale ricu de ritualidade, ischit pipia de Caresima agatat cunfrontos in àrea mediterrànea, p.es. in s'ìsula de Creta.

Una bia posta in forma, decorada e cota, a bias sugeta a unu protzessu de lucidatura (iscaddadura), espositzione a su papore in antis de èssere torra infornata, fiat apicada in sas domos su Mèrcuris de sas Chisinas, a s'ispissu a curtzu a su caminetto. Cada gambetta istacada beniat pro su prus brusiada in su fogu, cale simbologia de su tempus consumadu. Sa ritualidade de s'eliminatzione visiva (a traessu de sa bogadura de cada gambetta de sa pipia de pane) de su tempus quaresimale coladu fiat fintzas sinnu de una semper majore curtzesa a sa solennidade de Pasca, tempus de gosu e fine de sa penitèntzia quaresimale. Su fatu chi ischit pipia ’e Caresima fiat esposta in sas abitatziones etotu su Mèrcuris de sas Chisinas, no est privu de significadu. Naradu Mèrculis de lessia (e sim.), in custa die pròpia cun sa liscìvia, una solutzione otenta tratende cun abba bollente sa chisina de sa linna, si sabunaiant totu sos istèrgios domèsticos, mesches sas pentole, eja de sgrassarle de cada resìduu de lardu, chi diat àere pòdidu impestare su tempus de s'astinenza e de su sacrifìtziu quaresimale.

(Imàgine de cobertina: “Pane rituale”, Mastio Albeto)

Aggiornamento

7/4/2025 - 11:40