Su cumplessu est situadu subra de sa tzima de su montigru marnoso-calcàrea de Genna Maria, in sa Marmidda, regione de sa Sardigna tzentru-meridionale. Gosat de unu campu visivu chi spazia de su golfu de Casteddu a su de Aristanis, e, a N, cara a sa Marmidda e sos montes de su Gennargentu.
S'istrutura si cumponet de unu bastione trilobato chi racchiude sa turre originària, de un'antemurale esagonale e de unu bidditzolu postu a s'internu e a s'esternu de s'antemurale.
Sa turre originària, costruida fortzis in su Brunzu mèdiu (su de XV sèc. a.C.), oe svettata, acasàgiat una simpre càmera priva de vanos subsidiàrios e de diàmetru internu meda reduidu respetu a cuddu esternu.
In una segunda fase, a sos cumintzos de su Brunzu reghente (su de XIII sèc. a.C.), sa turre fiat istada racchiusa e in parte rifasciata de unu bastione de bator turres frunidas de feritoie, giuntas a traessu de cortinas retu-curviline. Sa pitica corte interna, a chelu abertu, costituiat un'ùtile disimpinnu e daiat atzessu a sa càmera de su mastio e a sos vanos de sas turres segundàrias; acasagiaiat unu putzu in parte fossadu in sa roca bia, cun bia subraposta a filari.
Una de tres fases edilìtzias, de su Brunzu finale (su de XI sèc. a.C.), aiat bidu su rifascio de su bastione, cun s'etzetzione de su ladu E e NDE, su sacrifìtziu de una de sas turres e s'accecamento de sas feritoie.
Fortzis in manera cuntemporànea, sa fortilesa fiat istada inghiriada dae unu possente antemurale esagonale articuladu in turres (de cales bator ancora visìbiles) giuntas dae cortinas muràrias retilìneas e intrada a SI.
In sa prima edade de su Ferro (IX-su de VIII sèc. a.C.), un'abitadu sutzèdidu a unu pretzedente insediamentu de su Brunzu mèdiu aiat ocupadu s'àrea cumprèndida intre su bastione e s'antemurale, in parte subraponende·si a issu e impreende su materiale bènnidu de su smantellamento de cabannas prus antigas.
Su bidditzolu geomètricu "nou" presentat de sas istruturas cumplessas a fundu tzentrale, cun vanos ellìticos, cuadrangulares e retangulares. Sas abitatziones tenent caràtere residentziale e sunt funtzionales a sos bisòngios de su nùcleu familiare: pasu, preparatzione e consumu de sos màndigos, depòsitu de utensili e provididas, fainas artesanales a iscala domèstica. Sas murature sunt realizadas in tècnica microlitica cun piticos blocchetti e lastrine de marna.
Evòlvidas e de arta calidade, a bortas decoradas a tola cun elegantes motivos geomètricos, sas tzeràmicas atzapadas in su bidditzolu: vasos piriformi, fiasche, brocchette, "antipastiere", sassole, portabrace, pintadere. Ma fintzas ziri, caldaie, copas de coghìngiu, bacili e macine chi testimòniant s'operosidade de custa antiga comunidade agrìcula. Sa cabanna 12 at in prus torradu trigos de laores, landes, legumenosos e unu frammentu de pane carbonizzato. Intre sos restos de pastu: ossos de boe, berbeghe-cabra, porcu-sirbone, cherbu, prolago e còtzulas de lamellibranchi.
Concruida sa parèntesi nuràgica e abbandonadu s'insediamentu in su de VIII sèc. a.C., a pustis de unu perìodu de frecuentatzione rara de su montigru, a inghìriu a su de IV sèc. a.C., su mastio e sa corte de su nuraghe fiant istadas torradas a impreare a fine religiosa. Difatis, s'iscavu de s'àrea serente a su muru de sa corte antale s'intrada a su mastio at postu in lughe restet de animales brusiados e de carbones. Su paramentu muràriu si presentat inoghe a forte arrossato de sas framas.
Sos materiales votivos giacevano imbetzes partinde dae su pamentu de sa càmera e de su passadissu de su mastio: pro sa majore partas lucerne (belle 600), ma fintzas monedas, vasos vitrei e pagos elementos in metallu pretziosu e fittili.
Su cuntestu de acatamentu rivelat duncas che a s'internu de sa corte a chelu abertu s'acumpriret su sacrifìtziu sambenosu, mentras a su tzentru de su vanu b'esseret su sacello destinadu a custoire su bultu e sos donos de sos fideles. Su cultu, de forte caraterizatzione indìgena e collegadu a s'isfera feminile agrària, paret attardarsi finas a su de VII sèc. p.C.
S'iscassia de sos materiales atzapados in s'àrea giai ocupada dae su bidditzolu protostorico induit a retènnere chi, in su tempus in cale fiat istadu ativu su santuàriu, risiedesse in manera istàbile subra de su montigru unu nùmeru esiguo de pessones, cun probabilidade sos matessi prepostos a su cultu.
Sos materiales bènnidos de sos iscavos de Genna Maria sunt espostos acanta s'omònimu museu archeològicu de Biddanoa Forru.
Istòria de sos iscavos
Sos iscavos in s'àrea, como non cumpletados, fiant istados giutos a prus torradas a leare, partinde dae su 1969, cun sa diretzione de Enrico Atzeni e sa collaboratzione de Ubaldo Badas e Mauro Perra, puru de sa manodòpera locale.
Bibliografia
E. Contu, "S'architetura nuràgica", in Ichnussa. Sa Sardigna de sas orìgines a s'edade clàssica, Milanu, Scheiwiller, 1981;
U. Badas, "Genna Maria - Biddanoa Forru (Casteddu). Sos vanos 10/18. Aportos noos a s'istùdiu de sas abitatziones a corte tzentrale", in Atos de su de III Cunvegnos de Studios "Unu Millènniu de relatziones intre sa Sardigna e sos paisos de su Mediterràneu" (Ceraxus-Casteddu, 27-30 santandria 1986), Casteddu, 1987;
C. Lilliu, "Unu cultu de edade pùnicu-romana a su nuraghe Genna Maria de Biddanoa Forru", in Cartulàrios de sa Soprintendenza archeològica pro sas provìntzias de Casteddu e Aristanis, 5, 1988, pp. 109-128;
"Biddanoa Forru", in S'Antiquarium Arbaresu e sos tzìvicos museos archeològicos de sa Sardigna, a cura de G. Lilliu, Cinisello Balsamo, A. Pitzos, 1988, pp. 181-198;
U. Badas, "Nuraghe Genna Maria (Biddanoa Forru - Casteddu)", in Ghias Archeològicas. Preistòria e protostoria in Itàlia, Forlì, UISP, 1995, pp. 162-169.
Comente arribbare
In Seddori si lassat sa SS 131 e s'acumprida a sa rugrada cun sa SP 52 pro Biddanoa Forru. Lòmpidos a curtzesa de Biddanoa Forru s'imbocca a s. sa SP 49, diretzione Forru. Su situ archeològicu s'agatat a pagas chèntinas de metros.
Categoria Struttura: àrea o parcu archeològicu
Tipologia Contenuti:
Cumplessu archeològicu
Archeologia
Fruibilità: Abertu
Provincia: Sud Sardigna
Comune: Villanovaforru
Macro Area Territoriale: Sud Sardigna
CAP: 09020
Indirizzo: località Monte Genna Maria
Telefono: +39 070 9300050
Email: museo@comune.villanovaforru.ca.it
Sito Web: www.gennamaria.it/index.php?pagina=parco
Facebook: it-it.facebook.com/museogennamaria
abrile - cabudanni
Martedì - Mercoledì - Giovedì - Venerdì - Sabato - Domenica
09:30 - 13:00
Martedì - Mercoledì - Giovedì - Venerdì - Sabato - Domenica
15:30 - 19:00
santandria - ghennàrgiu
Martedì - Mercoledì - Giovedì - Venerdì - Sabato - Domenica
09:30 - 13:00
Martedì - Mercoledì - Giovedì - Venerdì - Sabato - Domenica
14:30 - 17:00
freàrgiu - martzu, santugaine
Martedì - Mercoledì - Giovedì - Venerdì - Sabato - Domenica
09:30 - 13:00
Martedì - Mercoledì - Giovedì - Venerdì - Sabato - Domenica
15:30 - 18:00
Informazioni sui biglietti e sull\'accesso: Pro bisitare su Nuraghe Genna Maria occore fàghere riferimentu a su Museu Archeològicu Genna Maria.
Modalità di accesso: a pagamentu
Biglietti :
Aggiornamento
Servizi
Visite guidate
Dove si trova
Immagini
Testi
Commenti