Sa  Festa de San Giovanni Battista si tzèlebrat, segundu su calendàriu litùrgicu de sa Crèsia catòlica, su 24 làmpadas die de sa nàschida terrena de s'Antitzipadore de Cristu. San Giuanne, paris a sa Madonna, est s'ùnicu santu de su cale si festat siat sa nàschida terrena, chi cudda a su Chelu (chi cointzidet cun sa morte pro martìriu) su 29 austu.

Su significadu profundu de sa festividade de su 24 làmpadas andat chircadu in un'originàriu de màdrighe agrària connètidu a su solstìtziu de istiu (21 làmpadas). Cun su solstìtziu de istiu, comente est nòdidu, sa lughe diurna diminuit e in s'imaginàriu populare su sole perdet vigore e netzèssitat de èssere afortiadu tràmite atziones rituales. A tale fine sa note de su 23, vigìlia de sa festa sunt allùidos sos fogos (làmpadas, fogulones, etc.). Sos fogos rituales de San Giuanne sunt gasi importantes chi in sa Limba sarda su mese de làmpadas pigat su nùmene de mes’ ’e làmpadas o in manera simpre Làmpadas ( / Làmparas / Làmpatas).

Si Cristu est su Sol invictus (‘Solas mai derrotadu’), sa cale natividade si festat su 25 nadale, in curtzesa a su solstìtziu de ierru, momentu partinde dae su cale su sole ativat sa fortza sua, San Giuanne, imbetzes, est unu sole feridu a morte, chi, a pustis de su solstìtziu de istiu, perdet sas fortza suas comente a su Santu decolladu (est a nàrrere ochidu pro isconcadura, dae segus recherta a Erode de sa pèrfida Salomè). Difatis, comente a giai naradu, partinde dae su solstìtziu de istiu, su sole “decresce” e est netzessàriu a li dare fortza noa cun su fogu, pro una forma de maghia ingeniada, in virtude de sa cale su sìmile atraet su sìmile (su fogu illùminat comente a su sole). 

Brinchende su fogu in còpia e resende ispetzìficas fòrmulas si deveniat compares e/o comari de San Giuanne, unu vìnculu forte meda, comente a, pro àteru, ammentat Costantinu a Simone Sole in sas pàginas de su de chimbe capìtulos de su romanzu deleddiano Marianna Sirca (1915): «Ammentados chi nos semus giurados fide sa note de San Giuanne; e su compare de San Giuanne, cale deo so pro tene e tue pro mene, est prus chi la còjuat, prus chi s'amante, prus chi su frade, prus ancora de su fìgiu. Non b'at chi su babbu e sa mama a lu superare. Pro custu bèngio dae tene, oe, fintzas contra sa cussèntzia mea e cun perìgulu de vida […]».

In unas cantas zonas de sa Sardigna su ritu de su comparatico fiat assotziadu a s'iscàmbiu de susu nènniri (trigu fatu sannire a s'iscuru).

In unas cantas zonas de s'Ìsula sa costumàntzia de allùere sos fogos rituales de San Giuanne s'est mantenta vitale, p.es. Ulìana, ue su combustìbile no est dadu dae simples stoppie cale si chi siat, ma de sos frores e sas erbas impreadas pro ischit ramadura (erbas aromàticas e frores) isparida in sos caminos sa die de Pasqua, eja de creare una tapete profumadu in sas bias subra de sas cales sunt carradas sas istàtuas de Gesùs risòrgidu e de sa Madonna in ocasione de su ritu de S'Incontru.

Comente totu sas fases de coladòrgiu chi delimitant su betzu e su nou in su cursu de s'annu, fintzas sa Festa de San Giuanne, imbeniente a su solstìtziu de ierru, est cunsiderada unu tempus ispetziale, in su cale sa natura assumiat poderes istraordinàrios. Sa note de su 23 si toddiant erbas aromàticas (mentuccia agreste, issopo, etc.), e medicamentose (iperico, naradu no a casu Frore de Santu Juanne, eficatze contra sas ustioni, la tussit, etc.) chi ativaiant sos poderes pròpios etotu ca collidas in custu particulare frangente annuale. Comente, de àteru càntigu, s'abba orida in custa matessi note sena proferire paràula (s'abba muda) achiriat poderes taumaturgici e amparadores. Intre sos poderes atribuidos a s'abba muda bi fiat su de tènnere sos pantasmas larganos de sas abitatziones. Fiant, in prus, creìngios difùndidos chi durante sa note de su 23 làmpadas sas ispigas ponnerent sos chicchi de trigu e chi su chelu s'aberreret lassende annotare su Paradisu. A tale propòsitu tzitamus ancora unu passu de su summenzionato romanzu Marianna Sirca: «Marianna ammentaiat confusamente chi de pitzinna, in sa note de San Giuanne, isetaiat calicuna cosa de sìmile; isetaiat in s'iscuru de sa corte de domo sua, chi su chelu a mesu note s'aberreret e lassaret scorgere Deus in mesu de unu giardinu luminosu».

Durante sa festividade de s'antitzipadore de Cristu si creiat chi sos animales poderent faeddare, chi su sole dantzaret. Fiat su momentu pretzisu pro tràere pronòsticos. A esèmpiu, sas pitzocas osservende su mangianu de San Giuanne cale babboi esseret abarradu atacadu a su verbasco in manera apòsita signadu scon unu filu podiant tràere auspici belle su status sotziale e addiritura s'arte de s'isposu benidore. In Gaddura sas giovinette mandigaiant sa note de sa vigìlia lu càsgiu furriatu, casu fùndidu, mistu a napa frisca e semola, prusaprestu salidu chi, causende meda sidis, induiat unu sonnu agiolotadu, gràtzias a su cale diant àere pòdidu ammentare s'identidade de s'isposu benidore aende·si manifestada in bisu.

Sos frores e sas erbas regortas sa note de sa vigìlia o sa die de San Giuanne costituiant su càbidu de particulares amuletos nugoresu retzettas, cunsistentes in sacchettini in roba de giùghere besto cun funtzione amparadora. In su romanzu de Grazia Deledda Chisina (1904) gasi si leghet: «Ruiat sa note de San Giuanne. Olì fiat essidu dae sa cantoniera biancheggiante subra de s'oru de s'istradale chi de Nùgoro giughet a Mamojada, e si fiat aviadu in sos campos. Fiat una pitzoca quindicenne […]. Intre sos pòddighes chircheis de anellini de metallu, Olì giughiat strisce de scarlatto e nastros, cun sos cales cheriat signare sos frores de San Giuanne, est a nàrrere sas tupas de verbasco, de timo e de asfodelo de collire s'incras a s'arbèschida pro nde fàghere meighinales e amuletos». Ed est etotu in sa chisina annerita de su tempus in cale, a pustis de annos meda, s'ant a trasformare in su capìtulu conclusivu de s'òpera sos frores tòddidos dae Olì e cuntentos in sa retzetta  chi pigat su nùmene custu romanzu, un'intre sos prus bellos de s'intrea produtzione deleddiana.