Casteddu est sa tzitade prus importante de sa Sardigna. In su territòriu suo si cuntzentrat su tres unu de sa populatzione sarda. Fundada intre su VIII e su sèculu VII a.C. de sos Fenìtzios, at connotu importantes fases de ocupatzione in edade pùnica, romana, bizantina e giudicale, assurgendo in su sèculu XIV a capitale de su Rennu de Sardigna. Colada dae sos Aragonesos a sos Ispagnolos, duncas a sos Piemontesos, cunservat rilevantes rastros monumentales de su passadu suo. Intre custas sunt sas antigas turres e muros, chi chinghent Castello e cumprendent sa catedrale chi tenet comente a titulare Santa Maria e patrona Santa Cecilia.
In su 1217 su nòbile pisanu Lambertu Visconti aiat otentu in lassa de sa giuighissa de Casteddu Benedetta sa punta in su cale fiat istada costruida una biddighedda fortificada, su "Castellum Castris de Callari".
De sa crèsia de su Casteddu, dedicada a Santa Maria, si tenet documentatzione de su 1255. Gràtzias a sas descritziones de su Seschentos est possìbile a torrare s'edifìtziu medievale, cun àula partzida dae colunnas in tres navadas, àbside semitzircolare e cobertura de linna.
In su 1258 sos Pisanos aiant assùmidu su controllu de su giuigadu de Casteddu, a pustis de nd'àere conchistadu sa capitale Santa Igia; sa crèsia aiat tentu comente a patrona Santa Cecilia e aiat assùmidu su rangu de catedrale. Intre sa fine de su XIII e sos primos de su sèculu XIV si fiat protzedidu a sos traballos de ampliamentu, cun su fràigu de un'ampra navada e de un'àbside retangulare.
De s'impiantu pisanu si cunservant: su campanile a canna cuadrada, sa controfacciata, sos muros perimetrales de sa navada e sa segunda capella a s. de s'àbside, a fundu cuadradu cun bia a crusiera. In sa fatzada, su portale medianu cunservat s'arcu de iscàrrigu (sende chi restauradu) e, a s'internu de sa lunetta, s'architrave a gira·los de acanto (metade de su sèculu XIII). In sa testada N de sa navada, su portale est lunettato cun isculturas marmòreas de ispògio, mentras su portale de sa testada S est cuspidato, cun unu sarcòfagu tardoromano de reimpreu e una Madonna cun Pipiu, iscultura pisana de su primu Treghentos.
In su 1326 sos Aragonesos, derrotados sos Pisanos, s'impossessarono de su totu de su Casteddu e aiant giutu a tèrmine s'ampliamentu de sa navada; de s'interventu issoro abarrat oe sa segunda capella a d. de s'àbside, a pranta semiottagonale e furriada ombrelliforme.
In su cursu de sos sèculos XV e XVI, fiant istadas costruidas àteras capellas longu sa navada e intre sos contrafortes de sas navadas laterales de sas cales si cunservant, in sas fiancadas esternas, unos cantos rosoncini. In sa matessi època fiant istados agiuntos sos ambientes de sas sagrestie a sos chirros de su presbitèriu.
Intre su 1615 e su 1617 su presbitèriu fiat istadu sopraelevato pro ricavare sa gai narada "Losa de sos màrtires", ue fiant istadas sistemadas sos ossos de sos presumidos màrtires sardos, agatadas in cuddos annos in s'àrea de sa basìlica de San Saturnino. Su sacrario, a su cale s'atzedet tràmite duas iscalas a sos chirros de su presbitèriu, est partzidu in tres ambientes: su prus mannu, tzentrale, bortadu a carrada ribassata; sos duos laterales, prus piticos, cobertos in parte a crusiera in parte a bia a carrada truncada.
In su 1669 si fiat detzìdidu de protzedire a sos traballos de restàuru e ampliamentu, segundu modos agiornados a su barocu. Su cantiere fiat istadu dirìgidu dae Domenico Spotorno e, cùrtziu tempus, de s'architetu Solaro. Sos traballos aiant cumportadu s'ampliamentu de sa navada tzentrale, sa sostitutzione de sos setos divisòrios cun robustos pilastros a amparu de sa noa e prus arta cobertura a carrada de sa navada tzentrale e de sa navada; a sa rugrada un'arta cùpula subra de tamburu. Intre su 1702 e su 1704 fiat istada costruida sa fatzada subra de disinnu de Pietro Fossati; in su 1771-72 fiat istada restaurada e in parte modificada dae su marmoraro lìgure G.B. Aschero segundu disinnos e càrculos de s'architetu Viana, chi aiat dirìgidu fintzas sos traballos.
In su 1902, suta de sa diretzione de s'ingegner Scano, sa fatzada baroca fiat istada smantellata in su vanu isperu de bos agatare a su de suta de cudda medievale; petzi in su 1925 nde fiat istada torrada a costrùere una noa in "istile romànicu lucchese" subra de disinnu de s'architetu Giarrizzo.
Istòria de sos istùdios
Sa crèsia est ogetu de sintèticas ischedas in sos volùmenes de sa collana "Istòria de s'arte in Sardigna" subra de s'architetura romànica (1993), tardogòtica e de influssu de su Rinaschimentu (1994), tardoseicentesca e purista (1992).
Bibliografia
G. Spano, Guida de sa tzitade de Casteddu e dintorni, Casteddu, Timon, 1861;
M. Pintus, "Sa Catedrale", in Casteddu Bighinados istòricos. Castello, Casteddu, 1985;
S. Naitza, Architetura de su tardu '600 a su classitzismu purista. Nùgoro, Ilisso, 1992, ischeda 1;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300, Nùgoro, Ilisso, 1993, ischeda 96;
A. Sari, "S'architetura de su Seschentos", in Sa sotziedade sarda in edade ispagnola, a cura de F. Manconi, Quart, Consiglio Regionale de sa Sardigna, 1993;
A. Ingegnu, Istòria de su restàuru de sos monumentos in Sardigna dae su 1892 a su 1953, Aristanis, S'Alvure, 1993;
F. Segni Pulvirenti - A. Sari, Architetura tardogòtica e de influssu de su Rinaschimentu. Nùgoro, Ilisso, 1994, ischedas 2, 38, 62;
G. Caddu, "Un'artista lombardu in Sardigna. Giulio Aprile - Maestro de cuadru e de architetura - Iscultore, marmista e architetu", in Studios in onore de Mons. Antioco Piseddu, Casteddu, Zonza, 2002;
I. Nche fàghere, "Maestri marmorari lìgures e lombardos ativos in Sardigna de sa metade de su Setighentos a sas primas dècadas de s'Otighentos", in Cartulàrios Aristanesos, 51-52, 2004.
Tipologia Contenuti:
Architetura religiosa
Provincia: Casteddu
Comune: Cagliari
Macro Area Territoriale: Sud Sardigna
CAP: 09124
Indirizzo: piazza Palazzo, s.n.c.
Sito Web: http://www.duomodicagliari.it
Aggiornamento
Dove si trova
Immagini
Testi
Anno : 1980
Autore : Cagliari <Provincia>
Anno : 1886
Risultati 2 di 1723027
Visualizza TuttiVideo
Commenti