Istòria de sa gara poètica

Sa chirca de fontes documentàrias subra de una traditzione orale no est su còmpitu prus fàtzile chi potzat èssere acumpridu. Sa poesia improvisada, in sa Sardigna de s'edade moderna, deviat èssere un'abitùdine e unu vezzo pobulare chi interessaiat tzertamente fintzas sas classes dirigentes. S'istùdiu de sas fontes est viziato fintzas de una tzerta confusione terminològica creada de sighida de sa crìtica istòrica de s'Otighentos e de su Noighentos. De unu tzertu puntu in posca, difatis, pro resones de militàntzia politico-culturale, "pobulare" aiat significadu mescamente "iscritu in sardu", mentras "collidu" fiat totu custu chi resurtaiat iscritu in italianu. Ma sa poesia orale, populare e improvisada no andat confùndida cun sa lìrica literària, colta, e a s'ispissu in manera estètica pregevole, torrada dae sos autores sardos de sos vàrios sèculos in "limba". Antis, custa chi fiat in manera simpre – in tèrmines europeos de oe – sa literadura de una minoria linguìstica, fiat istada definida in manera obbrobriosa "semicolta", etotu pro sa dificultade a reconnòschere dignidade literària e àulica a sa produtzione in limba sarda. Afirmare custu non signìficat però nàrrere chi no esistiant raportos intre sos duos mundos. Antis. A esèmpiu, sa de oto de endecasìllabos, su metru prus difùndidu intre sos cantadores, est de orìgine tzertamente collida (cun probabilidade de àrea umanìstica italiana).
Ma sa poesia "a bolu" , in cada casu, apartenet a unu àteru mundu, su de sa versificazione estemporànea de natura prettamente etnològica e "pobulare" in su sentidu prus nèutru chi b'apat. Si s'eccettua unu cùrtziu tzinnu a sa poesia populare fatu dae Salvatore Vidal in un'òpera de su 1683, nde dat testimonia Matteo Madao in su 1787 in su volùmene "Armonias de sos sardos", in su cale faghent a ricavare unas cantas iscarnas noas. Tzertamente si deduit chi su costùmene de sa versificazione est de orìgine antiga meda e chi esistiat un'iscrezeniadura de istiles intre su Nord e Sud de s'ìsula. Subra de su mensile "Biblioteca sarda" in su 1939, Vittorio Angius s'òcupat de s'argumentu cun ammiratzione e cumpetèntzia. A su matessi modu Giovanni Spano non tralascia tale campu de istùdios. Su canònicu de Piaghe dat una descritzione bastante verosimile de sa realidade a issu cuntemporànea sustentende chi sos poetas improvvisatori, giai tando fiant cunsiderados de sos beros e eroes pròpios de sa populatzione de sos paisos.
Sa gara non fiat ancora regulada e "istitutzionalizada" comente a cudda de oe, ma tzertamente sas ocasiones de disafiu non mancaiant. De su restu, fintzas in figuras de unu tzertu interessu literàriu comente a Melchiorre Murenu (chi est una figura a sa làcana intre sa poesia orale e colta), s'importu de sa versificazione in pùblicu si collit in manera notèvole. Segundu sas fontes aporridas dae Paolo Pillonca in "Chent'annos", sas balentias de sos cantadores in sa de oto rimas de endecasìllabos non mancaiant de interessare pessonàgios de sa Sardigna collida, de Sebastiano Satta a Antonio Gramsci.
Acanta a sa versificazione ispontànea pro sas ocasiones privadas, sos poetas prus frunidos deviant a s'ispissu s'ammustrare in pùblicu in ocasiones de festas e ritos religiosos o tziviles. Finas a cando a Otieri in su 1896, pro inziativa de tiu Antoni Cubeddu, sa gara in pratza fiat istada regularizada belle cosi comente a oe la connoscamus nois. Sa diferèntzias prus importantes sunt in sa durada e in s'acumpensu de sos poetas. A su cumintzu, difatis, s'istabiliat unu prèmiu chi fiat cobradu petzi dae su binchidore. Posca, pro resones pràticas, si fiat istabilidu de retribuire totu sos artistas.

Aggiornamento

23/7/2025 - 13:11