Orosei, Torre de Sant'Antonio Abate e Palatzos Betzos

Cabulogu istòricu de sa Baronia meridionale, Orosei s'agatat belle in pranura, a sas pende·nos de una punta vulcànica subra de sa badde de su riu Tzedrinu. S'àrea resurtat abitada finas dae sa preistòria e fiat istadu importante in edade romana, comente a sede de aprodas portuales aias rimadu ativos fintzas in su Medioevu.
Orosei est oe una frecuentada tzitadina a apentu turìsticu, chi devet sa notoriedade sua a sas marinas ma cunservat unu tzentru istòricu intatu e significativu in manera piessigna.
Giai in època romana sas fontes aporrint chi in su golfu de Orosei b'esseret un'istatzione romana, "Fanum Orisi", posca devènnida "Urisè" e posca Orosei. Unu Portolano, datadu intre su 1250 e su 1265, rapresentat unu tèrmine ''post quem'' pro sa creatzione de s'iscalu marìtimu, in antis cumpresu in sos dòminos de su soberanu de Arbaree, posca coladu a sas manos de sos aragonesos.
In s'abitadu s'agatat su coro medievale de sa tzitadina, dominadu dae custu chi restat de su casteddu giudicale: sa turre restaurada e parte de sa tzinta murària medievale. A fùrriu a su mastio s'agatat su bighinadu de Palatzos Betzos, costituidu dae sas betzas abitatziones e de una sèrie de palatzos de su XVI-sèculu XVII. Unu de custos, giai ospitante sa ''Caserma de sos Reales Carabineris'', est istadu impreadu de reghente a museu.
A s'edade medievale torrat a artziare fintzas sa turre chi pigat su nùmene de sa bighina crèsia de Sant'Antonio Abate, cumpresa in sa matessi chirra. A fundu cuadradu, in su cursu de sos sèculos at subidu graes rimanìgiamentos. Prus rilevante sa crèsia de Sant'Antonio, in pedra vulcànica, a navada ùnica coberta in linna, cun unu tziclu de afriscos de su sèculu XIV.
Su cuntestu ambientale Cabulogu istòricu de sa Baronia meridionale, Orosei s'agatat belle in pranura, a sas pende·nos de una punta vulcànica subra de sa badde de su riu Tzedrinu. S'àrea resurtat abitada finas dae sa preistòria e fiat istadu importante in edade romana, comente a sede de aprodas portuales aias rimadu ativos fintzas in su Medioevu.

Istòria de sos istùdios
Pro Orosei si signalat su volùmene a cura de Alfredo Ingegnu de su tìtulu ''Su tzentru istòricu de Orosei: istòria, urbanìstica, architetura, òperas de arte'', de su 2001. De su 2004 est su testu de Franco Betucchi e Salvatore Rubino, subra de sa Sardigna tzentrale de sa regione de Bosa a su golfu de Orosei.

Bibliografia
F. Fois, Castelli de sa Sardigna medievale, a cura de B. Fois, Cinisello Balsamo, Amilcare Pitzos, 1992, pp. 191-194;
C. Zedda-G. Santoro, Orosei, istòria de una tzitade medievale, Nùgoro, 1999;
Su tzentru istòricu de Orosei: istòria, urbanìstica, architetura, òperas de arte, a cura de A. Ingegnu, Viterbo, 2001.
F. Betucchi-S. Rubino, Sardigna tzentrale: de sa regione de Bosa a su golfu de Orosei, Milanu, 2004;
G. Serreli, Totu sos casteddos de sos bator rennos, "Darwin. Cartulàrios", n. 1 (trìulas-austu 2006), pp. 104-109.