S'àrea archeològica est situada in sas propaggini SI de su massissu de su Linas, subra de unu passo longu sa bia de penetratzione valliva intre su Campidanu de Casteddu e sa pranura de Domunoas, in sa Sardigna sud-otzidentale.
S'àrea sacra, una de sas prus importantes de sa Sardigna nuràgica, est costituida dae tres tèmpios a putzu e de unu piticu bidditzolu de cabannas chi torrant a artziare a su 1300-730 a.C. (Brunzu reghente, Brunzu finale, Prima edade de su Ferro). No a largu est situadu su tèmpiu pùnicu de Genna Cantoni.
Su primu putzu, assetiadu a N, subra de unu lèbiu declivio, est costituto de unu vestìbulu o pàtiu, un'iscala discendente e una càmera suterrànea coberta a "tholos". Su pàtiu, de fundu retangulare, non misuràbile cun pretzisione in su sentidu de sa longària a càusa de su partziale interramento, est largu m 2,50. Su muru N resìdua pro un'artària màssima de m 1,50, mentras cudda S est de su totu terrada. L'iscalat, crollada in su tretu initziale (artària màssima resìdua m 2), in manera lèbia iscostiada cara a N respetu a su tzentru de sa càmera, presentat setzione ogivale; sas istradeddas sunt cugugiadas dae sa derrota. Sa larghesa de su vanu iscala, de m 1,40 a fior de terra, si restringhet finas a belle cm 90 in curtzesa de sas ùrtimas istradeddas, pro una profundidade cumplessiva de m 4,10. Sa càmera (m 2,75 de diàmetru), in parte crollada, invàdida dae s'abba e ingombra de ruinas, est arta belle m 3,50.
S'edifìtziu est costruidu in òpera subquadrata cun blocos de scisto de diversas dimensiones, dispostos a filari irregulares.
Su segundu putzu est postu a una distàntzia de belle m 50 a S de su pretzedente. Fintzas custu edifìtziu est cumpostu dae unu vestìbulu, de un'iscala discendente e de una càmera a "tholos". Su vestìbulu e s'iscala - orientados cara a E-SI - resurtant, però, de su totu terrados. Sa càmera, priva de sa cobertura e ingombra de ruinas, si cunservat pro un'artària de belle m 3. S'òpera murària e su materiale costrutivu sunt sìmiles a sos documentados in su primu putzu.
Su de tres putzos, assetiadu subra de su ripido chi bessat N de su montigru Su Padenteddu, a unos 300 m de sos pretzedentes, est realizadu cun blocos de scisto de mèdias e grandu dimensiones in òpera subquadrata, dispostos a filari irregulares. Como sunt visìbiles su vestìbulu, orientadu versu ISCO, e s'iscala discendente.
Su vestìbulu, postu su pamentu cun lastras de scisto - de m 3,20 de longària cun un'artària màssima resìdua de m 2 -, presentat fundu a forma de trapètziu (sa larghesa colat dae m 2,60, cara a s'esternu, a m 2,20, in curtzesa de s'iscala de atzessu a sa càmera). La parides d. cunservat, longu totu s'isvilupu suo, unu bancone sedile. Unu muru chinghiat, fortzis, s'àrea antale su vestìbulu.
Su vanu iscala, de fundu a forma de trapètziu (sa larghesa colat dae m 2, a fior de terra, a m 1,40, acanta sa càmera), cobertu dae lastrones dispostos a gradinata (artària resìdua medida in curtzesa de s'ùrtima istradedda m 1,60), est costituida dae 14 iscalinos (pesada cm 15/20; pedata cm 20/35).
Sa càmera a "tholos", crollada, est ingombra de ruinas, ma subra de su pranu de derrota si cunservant ancora in òpera chimbe filari de pedras pro un'artària de belle m 1.
Acanta sos tres tèmpios a putzu sunt istados recuperados pilastrini, tzipos betilici a colonnine cun capitellu, altarini, etc. A s'internu de unu de issos fiat istadu atzapadu, in prus, unu bronzetto de sa cara orientale (nòdidu comente a "Barbetta") chi giughiat in oferta una ciotola e una focaccia. Ancora, de sa favissa de unu de sos tres putzos acudit una ciotola in brunzu doradu de suposta orìgine ceretana, atribuida a sa prima metade de su sèculu VII a.C.
Sas cabannas individuadas pagu a tesu de sos tres edifìtzios de cultu, a profilu tzirculare, sunt costruidas pro sa majore parte in blocos de scisto agigu sbozzati e dispostos a filari. Sa cobertura de sos vanos fiat costituida, cun cada probabilidade, de palos e frasche, comente in sas atuales "pinnettas" de sos pastores.
Istòria de sos istùdios
Sos putzos sacros de Matzanni sunt signalados partinde dae sos annos otanta de su sèculu passadu.
Bibliografia
F. Nicosia, "Sa Sardigna in su mundu clàssicu", in Ichnussa. Sa Sardigna de sas orìgines a s'edade clàssica, Milanu, Scheiwiller, 1981, p. 460, tav. 469;
G. Lilliu, "Tèmpios noos a putzu de sa Sardigna nuràgica", in Studios Sardi, XIV-XV, 1, 1985, pp. 197-288;
G. Lilliu, Sa tziviltade de sos Sardos de su Paleolìticu a s'edade de sos nuraghes, Torinu, Noa FIAS, 1988, pp. 421, 443, 462, 523, 534, 619, 623, 625, fig. 197, 32-34;
G. Lilliu, Sa tziviltade nuràgica, introduzione de A. Moravetti. Tàtari, C. Delfino, 1999 (Sardigna archeològica. Studios e monumentos; 1), pp. 57, 168, 227.
Comente arribbare
In Biddaramosa s'agatat su cartellu cun s'indicu pro su cumplessu nuràgicu de Matzanni. Si sighit subra de su caminu inditadu dae su cartellu pro belle km 12, finas a sas pende·nos de su monte Cuccurdoni Mannu. Sos monumentos, chi si podent sighire a pees partinde dae unu grandu ispiatzu, s'agatant a s'internu de una retzintzione in muratura, fraigada de reghente.
Tipologia Contenuti:
Cumplessu archeològicu
Archeologia
Fruibilità: sitiadu non gestidu
Provincia: Sud Sardigna
Comune: Vallermosa
Macro Area Territoriale: Sud Sardigna
CAP: 09010
Indirizzo: località Matzanni
Aggiornamento
Dove si trova
Audio
Commenti