Monumentu Naturale de su 1993, sa punta de Acquafredda e su casteddu medievale suo dòminant sa badde de su Cixerri, in unu giassu rilevante pro sa flora, sa fàuna e su paisàgiu.
Sa traditzione atribuit su fràigu de s'ammajadore casteddu de Acquafredda a sos contes de sa Gherardesca, in sa pessone de su famigerato Ugolino, ammentadu in s'Inferru dantescu. Difatis, in farta de seguras atestatziones documentàrias, s'impiantu de sa fortificatzione faghet a collocare in bia ipotètica in sa prima metade de su sèculu XIII.
Sos Donoratico de sa Gherardesca fiant intrados in possessu de sa parte S/O de sa Sardigna a pustis de sa ruta de su rennu de Casteddu. Cun sa presonia de Ugolino in sa turre de sa Fàmene, su casteddu fiat coladu a sas manos de s'amministratzione pisana e posca, in su 1326, fiat finidu suta de su controllu de sa Corona de Aragona.
Est de su 1408 unu documentu chi decretat s'ismobilitatzione de sas tropas ancora allogeis in su casteddu, oramai inùtile in un'ìsula belle de su totu conchistada dae sas tropas aragonesas. Devènnidu feu, fiat istadu afidadu a Pietro Otger e posca fiat istadu costituidu in baronia in su sèculu XVI. No est craru si su casteddu esseret tando abitabile. Sa prima noa documentària de s'istadu de abbandonu si tenet in su 1785, cando su casteddu est definidu ''distrutu''.
Sa fortificatzione s'articulat subra de tres livellos: su burgu, sa turre cisterna e su casteddu beru e etotu. Su burgu fiat sa parte prus bassa de totu su cumplessu e cumprendiat una sèrie de ambientes àutos a acasagiare tzeracos, tropas, istallas e magasinos. Su totu fiat amparadu dae una tzinta murària merlata, longa unos 80 metros, in sa cale sunt istados individuadas sos rastros de bator turres e de su caminu de ronda. In su burgu est istada agatada fintzas una cisterna, bortada a carrada e realizada in mattoncini de laterizio.
A su segundu livellu est bene visìbile una turre cisterna, fintzas issa bortada a carrada e articulada in tres vanos chi podiant èssere de su totu prena·ti de abba.
A 256 m de artària s'agatat su casteddu beru e etotu, oe in avantzadu istadu de degradu nointames sos repìtidos restauret. Deviat tènnere unu fundu a ''U'' e tres pranos, de cales unu suterràneu e duos in elevadu. No abarrat nudda de su torrione printzipale mentras si cunservat sa turre de guàrdia, posta pagu prus in bassu respetu a s'intrada.

Istòria de sos istùdios
Dada s'importu de su casteddu de Acquafredda numerosos sunt sos istùdios giutos sin de sa fine de su sèculu XIX: si bidat sa boghe ''Silìcua'' (1850) de Vittorio Angius; de carchi annu sutzessivu est su contributu de Carlo Brundo. Prus reghentes s'istùdiu de Mario Pintor e s'artìculu de Foiso Fois. De custu ùrtimu est fintzas su contributu in su volùmene ''Castelli de sa Sardigna medievale'' (1992). Essit in su 1995 s'artìculu de Donatella Salvi, mentras de su 2000 est su de Stefano Castello e Simonetta.

Bibliografia
V. Angius, ''Silìcua'', in G. Casalis Ditzionàriu geogràficu istòricu-istatìsticu-cummertziale de sos Istados de S.M. su Re de Sardigna, XX, Torinu, G. Maspero, 1850, p. 153;
E. Lucchi, ''Su casteddu de Chirra e sa turre de Saralà: bisiones de Sardigna'', in Mediterrànea: rivista mensile de cultura e problemas isolanos, 6, 1932, n. 1, pp. 32-36;
F. Fois, ''Su casteddu de Chirra, rocca de sos Carroz: contribuidu a s'istòria de sas fortificatziones in Sardigna'', in Studios Sardi, XXIII, 1973-74, parte I, pp. 217-227;
C. Brundo, Su casteddu de s'Acquafredda. Iscenas istòricas de su sèculu 13, Casteddu, 1878;
M. Pintor, Acquafredda: su casteddu de su Conte Ugolino, Casteddu, 1962;
F. Fois, ''S'istòria intre sos rùderes: su casteddu de Acquafredda: un'ammassu de ruinas'', in Almanacco de Casteddu, 1978, sena pàginas;
F. Fois, Castelli de sa Sardigna medievale, a cura de B. Fois, Cinisello Balsamo, Amìlcare Pitzos, 1992, pp. 49-58;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300, collana ''Istòria de s'arte in Sardigna'', Nùgoro, Ilisso, 1993, sch. 173;
D. Salvi, ''Silìcua, su casteddu de Acquafredda'', in Archeologia medievale: cultura materiale, insediamentos, territòriu, 22, 1995, p. 393;
S. Castello-S Sitzia, ''Su maniero rivisitadu: ipòtesis noas subra de s'orìgine de su casteddu de Acquafredda acanta Silìcua'', in Almanacco de Casteddu, 2000, sena pàginas;
G. Serreli, Totu sos casteddos de sos bator rennos, "Darwin. Cartulàrios", n. 1 (trìulas-austu 2006), pp. 104-109.

Comente arribbare
Pro cròmpere su casteddu de Acquafredda s'imbocca sa SS 130 e si cursant 35 km. A s'artària de Silìcua si pigat sa SS 293. A pustis de 4 km s'arribbat a sas pende·nos de sa punta de Acquafredda, chi est netzessàriu a iscalare a pees pro cròmpere sas ruinas de su casteddu.