Igrèsias, Tèmpiu de Genna Cantoni

Sa localidade est situada longu sas propaggini S/E de su massissu de su Linas, subra de unu passo longu sa bia de penetratzione valliva intre su Campidanu de Casteddu e sa pranura de Domunoas.
In s'oru de su tèmpiu pùnicu, in localidade Matzanni, pesaiat un'importante cumplessu sacru de edade nuràgica, datàbile partinde dae s'edade de su ferru, articuladu in tres tèmpios a putzu e agrupamentos de ambientes a pranta tzirculare interpretabili comente a cabannas. Intre sos repertos si signalant una copa in lamina bronzea aorada de dàbile produtzione etrusca, de su sèculu VII a.C., unu puntale de lantza e su bronzetto de chi oferit nòdidu comente a ''Barbetta'', sos cales tretos traighent modos de traditzione probe-orientale.
Su proseguimento de su cultu e sa valorizatzione de s'àrea a banda de sos Cartaginesos paret riproporre, cun importantes implicatziones de òrdine istòricu, sa situatzione evidentziada in su tèmpiu de Antas, ue su cultu pùnicu dedicadu a Sid est in manera istrinta ligadu a sa pretzedente devotzione in sos cunfrontos de unu deus nuràgicu definidu comente a ''babbu''.
Sas beras motivatziones polìticas e econòmicas chi aiant giutu a sìmiles fenòmenos de sincretismo e de abbivamentu de sa traditzione s'incuadrant in manera fàtzile intre sas fainas promòvidas dae Cartàgine in Sardigna e agabbadas mescamente a s'achirimentu de sos metallos, segundu unu progetu persighidu dae sa metròpoli nordafricana partinde dae su sèculu V a.C. e giradu a sos batzinos mineràrios de su Guspinese e de s'Iglesiente.
Su tèmpiu pùnicu est costruidu cun blocos isodomi de calcarenite e est fortzis orientadu subra de s'asse N/S. Tenet unu fundu regulare de m 7 x 12. Su coronamentu fiat costituidu dae una modanatura contina pùnica ''a gula egìtzia'' de su tipu presente in sos tèmpios ''a semicolonne dòricas'' e ''de sas gulas egìtzias'' de Tharros, e de su tèmpiu de Antas. In sos pìgios de derrota chi inghìriant su tèmpiu sunt istados individuados fintzas unos cantos elementos angulares.
Sa cobertura de su sacello fiat in materiale de linna, comente a diant fàghere supònnere sos incastros individuados subra de unos cantos blocos e funtzionales a sa travatura de su cobertura. Sobrant fintzas frammentos de s'intonaco parietale e pone·las su pamentu chi imbelliat l'internet.
Sos iscassos repertos tzeràmicos si referint a una fase de frecuentatzione de su giassu riportabile a su sèculu II a.C., mentras una moneda de Antonino Pio (86-161 p.C.), agatada acanta sos tèmpios nuràgicos de Matzanni, paret s'ùnica testimonia chi aporrit a sa fase imperiale romana.
In cunsideru de s'istadu atuale de sos istùdios, no est possìbile a pretzisare cun tzertesa sa datatzione de su primitivu impiantu de su santuàriu. Sas tècnicas architetònicas e su significadu istòricu-istratègicu de òtica cartaginesa, diant induire però a ipotizare su fàbricu de su tèmpiu in sa prima metade de su sèculu IV a.C., in unu perìodu de pagu posteriore a su fràigu de su tèmpiu de Antas e in una fase istòrica signada dae su cunsolidamentu de sa presèntzia pùnica in sa Sardigna tzentru-meridionale.

Istòria de sos iscavos
Signalada in su 1900 de Domenico Lovisato e, posca, de Antonio Taramelli, Giovanni Lilliu, Ferruccio Barreca e Sabatino Moscati, no est istada sutaposta a iscavos archeològicos sistemàticos o a iscumbatas miradas.

Bibliografia
G. Lilliu, ''Antighidades nuràgicas in sa Diòtzesi de Ales'', in Sa Diòtzesi de Ales-Useddus-Terrarba: aspetos e valores, Casteddu, Fossataro, 1975, pp. 155-157;
F. Nicosia, ''Etruskische Zeugnisse und Einflüsse'', in Kunst und Kultur Sardiniens: vom Neolithikum bis zum Ende der Nuraghenzeit, Karlsruhe, C.F. Murler, 1980, p. 207, n. 32;
R. Curcuriga, ''Igrèsias. Loc. Genna Cantoni'', in Sos Sardos. Sa Sardigna de su Paleolìticu a s'edade romana, a cura de E. Anati , Milanu, Jaca Book, 1984, pp. 107-108.

Comente arribbare
S'àrea archeològica est chi si podet sighire a traessu de sa SS 130 deviende pro sa SS 196 finas a su km 27, in curtzesa de s'intrada de Villacidro, de cale si cursant in fines 13 km pro Monte Mannu. A su tèrmine de su caminu asfaltadu nche s'innesta a s. in unu caminu isterradu sighende·la pro unos 2 km finas a s'àrea sacra de Matzanni. Un'ulteriore caminu cumintzat in su Comunu de Biddaramosa e s'inerpica subra de su chi bessat est de su monte Su Cuccurdoni Mannu e crompet s'àrea archeològica.