Su cumplessu est situadu in curtzesa de su mare, subra de sa baia de Porto Conte, delimitada a O de su promontòriu de Capo Caccia e a E de Punta Giglio.
Su cumplessu est costituidu dae unu nuraghe e de unu bidditzolu de cabannas, cara a su cale s'est prevalentemente orientadu s'interessu de sos archeòlogos.
Su nuraghe est costituidu dae una turre tzentrale rifasciata de unu bastione a profilu retu-convesso-curvilineo chi includet duas turres minores a ENE e SSE. S'intrada de s'istrutura est in ESE. Sas turres segundàrias sunt cunservadas in sos filari de base. S'istrutura benit datada a su brunzu mèdiu.
Su bidditzolu, chi torrat a artziare a sos cumintzos de s'edade de su Ferro, s'isvilupat a N/O de su nuraghe. Sas abitatziones, de forma sub-tzirculare e sub-retangulare, sunt articuladas in "isolados" cun prus vanos chi si giunghent in generale subra de una corte tzentrale. Sos aorados sunt separados dae stradine e piazzette lastricadas.
Sos iscavos ant postu in lughe ambientes comunitàrios a fundu tzirculare, arredados cun bancones-sedile e mannos bacili dae pedra, e unos àteros collegados cun funtziones produtivas. De etzetzionale interessu est sa cabanna de sos ripostigli, chi at torradu numerosas panelle de ràmene, prevalentemente de su tipu ladu-convesso, pro unu totale de 43,7 kg. Sas panelle fiant cunservadas a s'internu de un'ànfora fenìtzia de su tipu Bartoloni B2 datàbile intre sa fine de su sèculu VIII a.C. e sa prima metade de su sèculu VII a.C. Unu segundu ripostiglio de 44,6 kg est istadu atzapadu a s'internu de un'ànfora de ispiratzione fenìtzia ma de ladina fabbricatzione nuràgica.
Acanta a bundantes materiales tzeràmicos fenìtzios e de fabbricatzione levantina, su bidditzolu at torradu tzeràmicas gregas, intre cales unu "skyphos" a semichircos pendentes de sa prima metade de su sèculu VIII a.C., chi rapresentat su prus antigu produtu de importatzione euboica in su Mediterràneu tzentrale.
Subra de sa base de numerosos indìtzios cales sa produtzione locale de s'ànfora Bartoloni B2 (desumibile de sa presèntzia de fessure aende·si creadas in fase de cottura), sa bundante cantidade dae tzeràmica fenìtzia de trasportu, de mensa, e de coghina, cun sa tìpica pentola de produtzione levantina, est istada curreta ipotizada e galu de prus afortiada dae s'atestatzione epigrafica de un'antroponimo de dàbile orìgine filistea sa presèntzia istàbile de fenìtzios bènnidos de sa costa siro-palestinesa, fortzis aposentados in calidade de "prospectors" a s'internu de s'insediamentu nuràgicu.
S'istrintu raportu intessuto in sinu a sa comunidade indìgena e sa cunsighente trasmissione de noos modellos culturales est chi si podet intèndere in sos elementos de sa cultura materiale: imitatzione de formas tzeràmicas allogene e impreu de su tornio lestru pro sa realizatzione de brocas askoidi cun decoradura de tipu orientalizzante.
Sa compresenza in su giassu de materiale de produtzione levantina e grega diat pàrrere inditare unu cummèrtziu non concorrenziale ma cogestito intre fenìtzios e gregos euboici, a su mancu pro su sèculu VIII a.C. e sa prima metade de su sèculu VII a.C. No est però est ipotizzabile una presèntzia istàbile grega a Santa Imbenia, ca su materiale tzeràmicu, cun ogni berusimigiàntzia veiculadu dae su cummèrtziu orientale, si referit a s'isfera simposiaca, in manera contrària a sa produtzione fenìtzia ue prevalent sas ànforas de trasportu e sa tzeràmica de impreu fitianu.
Postu in unu logu istratègicu longu sa rota marìtima de e pro sa penìsula ibèrica, e assetiadu in curtzesa de territòrios in manera piessigna ricos de metallos, cales sa prata (Argentiera), lu ferro (Canaglia) e su ràmene (Calabona), Santa Imbenia aiat dèvidu èssere un'ativu tzentru de cummertzializatzione e smistamento de produtos locales e allogeni.
In su sèculu VII a.C., s'insediamentu aiat decadidu. Su cuadru cummertziale fiat mudadu, sos fenìtzios convogliavano sos tràficos issoro cara a sas colònias pròpias e iscalos costeris de su S/O e de su S/E de sa Sardigna.

Istòria de sos iscavos
Sas primas iscumbatas sistemàticas fiant istados giutas intre su 1982 e su 1990 de Susanna Bafico, Fulvia Su Schiavo, Ida Oggiano e David Ridgway.

Bibliografia
S. Bafico-R. De Oriano-F. Su Schiavo, "Su bidditzolu nuràgicu de Santa Imbenia a S'Alighera (SS). Nota preliminare", in Atos de su de III Cungressos Internatzionale de Studios Fenìtzios e Pùnicos, Tunis, 1995, pp. 87-98;
"Fenìtzios e indìgenos a Santa Imbenia (S'Alighera)", in Phoinikes b Shrdn. Sos Fenìtzios in Sardigna: noos achirimentos, catàlogu de sa mustra, (Aristanis, Antiquarium Arborense, trìulas-nadale 1997), a cura de P. Bernardini-R. De Oriano-P.G. Spanu, Casteddu, Sa Memòria Istòrica, 1997, pp. 45-53;
I. Oggiano, "Sa tzeràmica fenìtzia de Santa Imbenia", in Sa Tzeràmica fenìtzia de Sardigna: datos, problemàticas, cunfrontos. Àutos de su Primu Cungressu Internatzionale Sulcitano (Santu Antiogu, 19-21 cabudanni 1997), a cura de P. Bartoloni-L. Campanella, cannaca "Colletzione de istùdios fenìtzios", Roma, 2000, pp. 235-58.

Comente arribbare
Dae sa SS 131, in curtzesa de Sassari, s'imbocca su caminu pro S'Alighera finas a s'innestu cun sa SS 127bis. Si sighit subra de su matessi caminu finas a s'intrada de sa tzitade e si sighit semper subra de sa SS 127bis, in diretzione de Fertilia-Porto Conte, finas a su sebestu de s'apòsita signalètica. S'àrea archeològica pesat a belle m 50 de s'istrutura alberghiera de s'Hotel Baia de Conte.