Ales, Catedrale de San Pietro

Ales (m 194 s.l.m.) est su tzentru prus importante de sa Marmilla, a s'estremidade de una pitica badde subra de sas pende·nos orientales de su Monte Arci.
Sa crèsia majore de Ales fiat bènnidu torradu a costrùere in s'ala arta de s'abitadu ue pesaiat s'edifìtziu pesadu in su sèculu XV pro chèrrere de sa marchesa de Quirra, don violante Carroz e distrùidu dae unu fogu a s'iscadire de su sèculu XVI.
Sos traballos de ricostrutzione aiant pigadu inghitzu in su 1686 pro initziativa de su pìscamu de Ales, missennore Didaco Cugia, suta de sa diretzione de su capomastro genovesu Domenico Spotorno, su matessi chi in su 1674 aiat giutu a tèrmine sa ristruturatzione in formas barocas de sa crèsia majore de Casteddu e chi in su 1670 naradas inghitzu a sos rimanìgiamentos de sa parrochiale de Villacidro dedicada a Santa Barbara.
Su fundu est in ùnica navada acostagiada dae capellas, duas pro ladu, cun navada e cùpula otagonale a sa rugrada de sos bratzos. Sa navada est scandita de aiais paradu iònicas scanalate e sottarchi cun lacunari. Fastoso est s'aparatu decorativu e, in particulare modu, s'arredu marmòreu rinnovadu a inghìriu a su 1725 de su genovesu Pietro Pozzo e de sa sua cerchia. Sa decoradura pitòrica cun istòrias de sa vida de sos duos apòstolos, culminante in sos ispicas de sa cùpula cun sas iscenas de su martìriu e de sa glòria, pro cantu tarda e in pèssimu istadu de cunservatzione, contribuit a s'unidariedade de s'ambiente. Sa fatzada, concruida dae unu fastigio curvilineo, est rinserrata intro duas turres campanarie aggettanti, iscumpassadas dae cupolini e giuntas mediante unu pòrticu balaustrato cun ampru fornice tzentrale.

Istòria de sos istùdios
Sa crèsia est ogetu de una sintètica ischeda in su volùmene de Salvatore Naitza subra de s'architetura tardoseicentesca e purista (1992).

Bibliografia
R. Salinas, "S'isvilupu de s'architetura in Sardigna de su Gòticu a su Barocu", in Atos de su de XIII cungressos de Istòria de s'architetura. Sardigna, I, Roma, 1966;
S. Naitza, Architetura de su tardu '600 a su classitzismu purista. Nùgoro, Ilisso, 1992, ischeda 4.