Monteleone, Crèsia de Santo Stefano

Monteleone, unu de sos paisos prus piticos de sa Sardigna, s'inerpica subra de su costone sud de unu rilievu de tufu calcàreu naradu Su Monte, chirra pro sa belle totalidade de sas abbas de su lagu artifitziale de s'artu Timo. Su nùmene de su paisu derivat de una fortificatzione fata costruire de sa balente famìlia de sos Doria, su "castrum Monte Leonis", de cale si tenent noas in su sèculu XIV. Assetiada in s'abitadu, sa crèsia de Santo Stefano est sa parrochiale de su paisu.
Non si tenet calicuna atestatzione documentària de sa fàbrica medievale, chi podet èssere collocada intro sa metade de su sèculu XIII pro sas caraterìsticas architetònicas. Sa crèsia romànica, in contzas dae pedra calcàrea, era a àula ùnica, cun una sola àbside a E. In una segunda fase est istada creschida cun s'annanta de una segunda navada, prus istrinta, e de un'àbside prus pitica. Sas duas navadas fiant cugugiadas a capriate de linna, de cale sunt abarradas petzi unas cantas mensole incassadas in su muru N; oe sas bias sunt in muratura.
Sas duas fatzadas parent frutu de una rielaboratzione de sas formas de partèntzia: in una paret torradu a impreare s'archetu de tipu romànicu, mentras in s'àtera s'aberint mannas monofore a totu de ses. Fintzas sas àbsides si presentant diferentes in sa medida in cale cudda N s'impostat subra de unu basamentu prusaprestu artu e s'ispigru est scandito de lesene chi racchiudono monofore strombate; a su de suta de su catino s'indivìduat una teoria de archetos ogivali decorados chi impostant subra de peducci. S'àbside S presentat imbetzes una sola monofora strombata iscumpassada dae una sèrie de archetos a ses agudu trilobati impostados subra de mensole a forma de piràmide bortulada.

Istòria de sos istùdios
S'istòria de sos istùdios subra de sa crèsia de Santo Stefano annovera sa boghe "Monteleone" de Vittorio Angius, in su "Ditzionàriu" de su Casalis (1843) pro posca fàghere unu brincu de belle unu sèculu cun sa monografia de Domenico Arru (1980). Est de su 1989 s'insertada de su monumentu in unu repertòriu de architeturas rurales, a cura de Salvatore Pirisinu, mentras de su 1993 est s'ischeda de Roberto Coroneo in su volùmene subra de s'architetura romànica in Sardigna.

Bibliografia
V. Angius, "Monteleone", in G. Casalis, Ditzionàriu geogràficu istòricu-istatìsticu-cummertziale de sos Istados de S.M. su Re de Sardigna, XI, Torinu, G. Maspero, 1843, pp. 192-193, 237;
R. Delogu, S'architetura de su Medioevu in Sardigna, Roma, Sa Libreria de s'Istadu, 1953, pp. 120-121;
D. Arru, Monteleone Roccadoria, Sassari, Dessì, 1980, p. 63;
F: Fois, Castelli de sa Sardigna medievale, a cura de B. Fois, Cinisello Balsamo, Silvana, 1992, pp. 279-281;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300. Nùgoro, Ilisso, 1993, ischeda 137;
R. Coroneo, Aiat pedidu romànicas de sa Sardigna. Itinerari turìsticu-culturales, Casteddu, AV, 2005, p. 4.

Comente arribbare
Si cursat sa SS 292 dae Putumajore a Biddanoa Monteleone, pro pagos chilòmetros finas a cròmpere s'abitadu de Monteleone, in su cale istadu s'agatat sa crèsia.