Monteleone, Crèsia de Sant'Antonio Abate

Monteleone, unu de sos paisos prus piticos de sa Sardigna, s'inerpica subra de su costone sud de unu rilievu de tufu calcàreu naradu Su Monte, chirra pro sa belle totalidade de sas abbas de su lagu artifitziale de s'artu Timo. Su nùmene de su paisu derivat de una fortificatzione fata costruire de sa balente famìlia de sos Doria, su "castrum Monte Leonis", de cale si tenent noas in su sèculu XIV. Sa crèsia de Sant'Antonio Abate, nòdida fintzas comente a Santu Antoni'e Calanzanus de subra de Fogu, est acanta su campusantu a sa periferia de s'abitadu.
Non si tenet calicuna atestatzione documentària de sa fàbrica medievale, chi podet èssere collocada a sos cumintzos de su sèculu XIII pro sas caraterìsticas architetònicas. Sa crèsia romànica, in contzas dae pedra calcàrea, era a àula ùnica, cun àbside a E. Oe est priva de sos archetos a su de suta de su catino, ma cunservat unas mensole gradonate. Sa fatzada a spioventi est de difìtzile letura: fortzis torrada a costrùere, presentat unu campanile a vela e unu grae pìgiu de intonaci.

Istòria de sos istùdios
S'istòria de sos istùdios subra de sa crèsia de Sant'Antonio Abate annovera sa boghe "Monteleone" de Vittorio Angius, in su "Ditzionàriu" de su Casalis (1843) pro posca fàghere unu brincu de belle unu sèculu cun sa monografia de Domenico Arru (1980). Est de su 1989 s'insertada de su monumentu in unu repertòriu de architeturas rurales, a cura de Salvatore Pirisinu, mentras de su 1993 est s'ischeda de Roberto Coroneo in su volùmene subra de s'architetura romànica in Sardigna.

Bibliografia
V. Angius, "Monteleone", in G. Casalis, Ditzionàriu geogràficu istòricu-istatìsticu-cummertziale de sos Istados de S.M. su Re de Sardigna, XI, Torinu, G. Maspero, 1843, pp. 243-246;
D. Arru, Monteleone Roccadoria, Sassari, Dessì, 1980, p. 63;
''Aiat repertoriadu', a cura de S. Pirisinu, in Sas crèsias in su birde. Architeturas religiosas rurales in sa provìntzia de Sassari, a cura de M. Brigaglia, Sassari, Amministratzione provintziale de Sassari, 1989, p. 171;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300. Nùgoro, Ilisso, 1993, ischeda 138;
R. Coroneo, Aiat pedidu romànicas de sa Sardigna. Itinerari turìsticu-culturales, Casteddu, AV, 2005, p. 49.