Sassari, Crèsia de sa Santìssima Trinidade

Sa crèsia dedicada a sa Santìssima Trinidade s'agatat a sa confluèntzia intre sa pratza Mercadu e su cursu Trinidade, a s'esternu de sos muros istòricos de sa tzitade, in cara a s'antiga ghenna de Rosello.
S'Òrdine religiosu de sos Trinitari aiat tentu su primu insediamentu suo in sa tzitade de Sassari subra de su Monte Rosello, comente a atestant unos cantos documentos de su 1632. In su 1640 s'Òrdine fiat intradu in possessu de su giassu cara a sa ghenna de Rosello, ue a su presente s'agatat sa crèsia, e longu tempus sa data est istada cunsiderada su tèrmine post quem pro sa fàbricu suo.
Nointames pretzisos cumproos documenta·los ant dimustradu chi su fàbricu de s'edifìtziu e de s'atacada istrutura cunventuale (oe non prus chi esistit ca derrùida in sos annos Quaranta de s'Otighentos), est in collocare intro su primu bator de su sèculu XVIII. Difatis, sa noa fàbrica est mentovada sa prima borta in unu testamentu de su 1708, e de su 1710 est su documentu chi permitet de connòschere su nùmene de su diretore de sos traballos, Antonio Melat, un'intre sos capomastri-impresari prus importantes e ativos de sa prima metade de su Setighentos. Sa crèsia resurtat ancora in fàbricu in sos annos 1718 e 1727 e faghet a supònnere chi sos traballos esserent oramai acumpridos a fùrriu a su 1729, annu in cale lu Melat est impinnadu in sa crèsia e in su cunventu de su Carmelo de Sassari.
Sa fatzada est partzida in duos òrdines de una curnisa marcapiano in manera rica decorada. S'òrdine inferiore, torradu a mòvere in tres ispigros de lesene tuscaniche, presentat un'ùnicu portale cun tìmpanu curvilineo truncadu intro su cale, cun atentu respetu de sa simmetria, si còllocat s'insegna de sos Trinitari reta a sos chirros de duos ànghelos inghiriados dae unu fitu ornato a gira·los. A s'in subra de s'insegna, e a s'internu de sa curnisa, s'agatat su bassu-relevu rafigurante, intre ornati fitomorfi e ànghelos, sos duos santos de s'òrdine, San Giovanni de Matha e San Felice de Valois, inginocchiati a sos chirros de su cherbu cun sa rughe subra de sos cherbeddos.
S'impiantu est in àula mononavata partzida in tres ampras campadas dae aiais paradu tuscaniche cun capitellu; subra de sa curnisa modanata, chi sighit fintzas in sa capella absidale e poggiante subra de sas aiais paradu, totu decorada dae una fasca cun rosette e ricuadros isculpidos a altorilievo cun motivos fitomorfi e testine angeliche, s'impostat sa bia a carrada scandita de duos arconi trasversi e de sas lunette intro sas cales si còllocant sas ventanas cuadrangulares.
Sa capella absidale a fundu cuadradu, prus istrinta e bassa de sa navada, si giunghet a s'àula tràmite un'arcu trìunfa·las a totu de ses in manera piessigna artu, a s'in subra de su cale est un'oculo ovale. Sas capellas laterales, tres subra de cada ladu e pagu profundas, tenent arcos de atzessu a totu tondo iscumpassados dae tres rosette, e sunt in totu sìmiles a sos de sa crèsia de Sant'Antonio Abate de Sassari.
In su primu deghènniu de su Noighentos sa crèsia fiat istadu interessada dae unas cantas mudas chi ant cumportadu s'ampliamentu de sa de tres capellas a s., sa decoradura de s'àbside in istile neogòticu e s'introduzione de unu ricuadru in su tzentru de sa bia.

Istòria de sos istùdios
Sa crèsia est ogetu de una sintètica ischeda in su volùmene de Salvatore Naitza subra de s'architetura tardoseicentesca e purista (1992).

Bibliografia
V. Angius, boghe ''Sassari'', in G. Casalis, Ditzionàriu geogràficu istòricu-istatìsticu-cummertziale de sos Istados de S.M. su Re de Sardigna, XIX, Torinu, G. Maspero, 1849, pp. 71-375;
E. Costa, Sassari, I, Sassari, 1909;
V. Mòvida, Architeturas tataresas, Sassari, Gallizzi, 1965;
A. Cesaraccio-V. Mòvida, Sassari e su suo furriadu, Sassari, Carlo Delfino, 1983;
S. Naitza, Architetura de su tardu '600 a su classitzismu purista. Nùgoro, Ilisso, 1992, ischeda 8;
M. Porcu Gaias, Sassari. Istòria architetònica e urbanìstica de sas orìgines a su '600, Nùgoro, Ilisso, 1996;
W. Paris, Sassari, las aiat pedidu. Itinerari artìsticos, religiosos e istòricos, Sassari, 1997;
A. Sari, Sa crèsia in s'Artzidiòtzesi de Sassari, cannaca ''Aiat pedidu e arte sacra in Sardigna'', Sestu, 2003.