Otieri, Gruta de San Michele

Sa gruta isprofunda in su calcare pro un'ottantina de metros e est articulada in salas e cunicoli tappezzati de stalattiti, alimentadas dae piticos gùtios de abba. In ala distruta, fiat istadu torrada a impreare siat comente a abitatzione, siat comente a logu de cultu e necròpoli, a interru ipogea, fossada in sa roca e destinada a tumba colletiva, narada "domus de janas" (domo de fatas).
De custa gruta pigat su nùmene sa gai narada cultura de "Otieri" o de "San Michele", incuadrada in su Neolìticu finale in Sardigna, intre su 3.200 e su 2.800 a.C.
Si tratat de una cultura bàsica o de fundu, belle pobulare, chi si diferèntziat de sa pretzedente cultura de Altzaghena pro provenièntzia e mantenimentu de s'integridade de sas orìgines etnològicas e econòmicas-funtzionales. Una cultura, duncas, de tipu urbanu sedentàriu, democràtica, ma chi, lòmpida a sa periferia provintziale, si trasformat in cultura rurale e massaja chi degradat de su modellu de s'accentramento urbanu a su de bidditzolu.
Sos massajos e pastores de custa cultura bivent in abitatziones a casta dòpia: in conca naturale o in agrupamentu elementare, subra de cale fortzis ant influidu s'ambiente e su modu econòmicu de bìvere, overas su pastoriu. Opuru, cumplessu de cabannas costruidas cun vàrios materiales (pedras, frasche e erbas palustri), comente a manifestatzione de comunidade chi ammentat sa de culturas primitivas de s'Oriente mediterràneu, fortzis introduidas dae sos "chircadores de metallu".
Sos materiales tzeràmicos atzapados in sa gruta sunt tecnicamente perfetos, in manera neta superiores a sas tzeràmicas de totu sas culturas sutzessivas, cun particulare produtzione e decoradura de vasos dae pedra.
Su disinnu de sos semichircos concentrici prevalet. Est realizadu cun sa tècnica "dentellata", acanta a sa cale si delineant motivos decorativos prus simpres cales taccheggiature subra de sos oros, impressiones a grussu puntigiadu, a profundas virgolature, a lunule. Fintzas sa decoradura tzeràmica est de tipu orientale, importada dae sos navigadores e chircadores de ràmene, colonizadores de sa Sardigna, e posca creschida dae sos continos cuntatos cummertziales e culturales cun sos vàrios pòpulos de s'Oriente mediterràneu.
Sa cultura de Otieri est caraterizada in prus de una produtzione de trastos in seltze e ossidiana.
Intre sos materiales atzapados, sunt de notèvole importu una pisside in manera fine decorada cun motivos ornamentales a ispirale corniformi, de influèntzia egeo-orientale, presente fintzas in s'ipogeu a pozzetto de Corongiu-Pimentel e in sa groticella artifitziale de Mandra Antine de Thiesi; un'idoletto feminile de tipu cicladico, de piticas dimensiones, in màrmaru biancu, de su tipu cruciforme sena su traforu de sos bratzos e cun ala inferiora tondeggiante; vasos in pedra (steatite, calcite, clorite), intre cale unu vasetto a cestello de piticas dimensiones, decoradu a bandas tratteggiate e riempite de ocra ruja subra de sa superfìtzie esterna, cara a su bassu; mentras, subra de sa superfìtzie interna, est decoradu cun motivos a semichircu, a bandas tratteggiate, dispostos a corona a inghìriu a s'oru.
Sos repertos sunt cunservados in su Museu Natzionale "G. A. Sanna" de Sassari.

Istòria de sos iscavos
Sos iscavos sunt istados giutos partinde dae su 1914 e posca in su 1949.

Bibliografia
P. Basoli, "Sa cultura de Otieri in su territòriu de Otieri. Cunsideros preliminares", in Atos de s'I Cunvegnu de Studio "Sa cultura de Otieri: problemàticas e noos achirimentos", Otieri, Su Torchietto, 1989, pp. 113-125;
M.L. Ferrarese Ceruti, Archeologia de sa Sardigna preistòrica e protostorica, Nùgoro, Poliedro, 1997, pp. 72-72, nòdidas 8-9;
G. Lilliu, Sa tziviltade de sos Sardi. De su Neolìticu a s'edade de sos Nuraghes, Torinu, Fias, 1967, pp. 41-43, 53, 72.

Comente arribbare
Sa gruta de San Michele s'agatat in sa periferia sud de Otieri, in un'àrea delimitada a nord de bia San Michele, e a sud de bia Altana.