Ulìana, Crèsia de Santu Ignazio de Loyola

Su cumplessu de s'ex-cunventu gesuìticu e sa parrochiale de Santu Ignazio s'agatant in su tzentru istòricu, cursende sa bia printzipale s'arribbat a discansu a sos edifìtzios.
Sos Gesuitas, lòmpidos a Sardigna in sas primas dècadas de su Cinqucento, in su 1588 teniant giai bator collègios chi currispondent a bator de sas sete tzitades règias (Casteddu, Tàtari, Igrèsias, S'Alighera). De sa segunda metade de su Seschentos a custos tzentros si fiat agiuntu su de Ulìana, fundadu gràtzias a sa lassa testamentària de duos Olianesi.
Sa crèsia fiat istada fraigada a sa fine de su Seschentos de su capomastro lìgure Domenico Spotorno ma s'assentu suo est in sustàntzia de su Setighentos.
Sa fatzada est partzida in tres partes de lesene verticales e si concruit cun unu tìmpanu curvilineo. Su prospetu tenet portale e ventana in asse. Una dòpia scalinata permitet s'atzessu a su Santuàriu mentras fichete meda est sa cupoletta de su campanile chi torrat a cramare stilemi de A cudd'ala de sos montes.
In s'internu bene calibradu est respetadu su gai naradu "modonostro" gesuìticu, est a nàrrere una tzerta normativa secentesca chi regulat su nùmeru e su disponimentu de sas capellas, tres pro parte. Fintzas sa funtzione de collegamentu cun sa domo de su Collègiu est sutaliniada dae su matroneo-cantoria chi s'incrarat subra de su presbitèriu sopraelevato. Sos altares sunt iscrefiados contra sos muros de fundu de sas capellas e costruidos in istucu craru subra de disinnos de ischema manieristico.
Unu cornicione aggettante cursat totu su perìmetru de sa navada; un'arcu triunfale ponet in sa zona presbiteriale, ue, a s'internu de una nitza de altare de gustu neoclàssicu, est collocada s'istàtua de Santu Ignazio esecutada segundu unu modellu iconogràficu difùndidu meda in su Seschentos in s'ìsula. In sas nitzas de sos altares s'agatant istàtuas de linna datàbiles de su XVII a su sèculu XVIII, comente a su San Mighele Arcangelo de s'iscultore Pauli Carena, o s'istàtua de San Frantziscu Saverio, compatrono de su paisu, bènnidu de sa Campània e datàbile a sa segunda metade de su sèculu XVII. In sos muros ispicant unas cantas tele esecutadas dae artistas cuntemporàneos.
In su Cunventu atacadu a sa parrochiale, durante su reghente restàuru sunt istadas agatadas tempere murales, unas cantas cales lassadas incumpridas, cun probabilidade pro s'improvisa partèntzia de sos Gesuitas.
In sa sala ue s'agataiat s'antigu refettorio, oe est acasagiada una pretziosa pinacoteca cun tele de su Seschentos e importantes manufatos de su Seschentos de s'artesania locale.
A s'internu de s'ex-collègiu est cunservadu su retablo de San Cristoforo, ascritu a su mastru de Ulìana e datadu a su segundu bator de su sèculu XVI. In prus b'est una galleria de istàtuas de linna de notèvole importu, comente a su Cristu de s'iscravamentu, datadu intre sa fine de su XV e sa prima metade de su sèculu XVI, òpera fortzis de iscultore catalanu.
Bisòngiat ammentare chi intro su paisu de Ulìana s'agatant ùndighi crèsias, ma petzi in duos s'officia sa missa: in sa parrochiale e in sa crèsia de Santa Maria chi cunservat intatas sas istruturas gòticu-aragonesas, chi torrant a artziare a su sèculu XV.

Istòria de sos istùdios
Noas subra de sa crèsia s'agatant in su volùmene de Salvatore Naitza dedicadu a s'architetura de su tardu Seschentos a su classitzismu purista.

Bibliografia
M.G. Scano, Pintura e iscultura de su '600 e de su '700, collana "Istòria de s'arte in Sardigna", Nùgoro, Ilisso, 1991;
S. Naitza, Architetura de su tardu '600 a su Classitzismu purista, collana "Istòria de s'arte in Sardigna", Nùgoro, Ilisso, 1992, pp. 147, 205, 230.