Terranoa, Cumplessu de Cabu Abbas

Su monumentu est costruidu subra de sa tzima de su Monte Colbu, in positzione de ampru domìniu subra de sa pranura e subra de su golfu de Terranoa.
Su cumplessu cumprendet unu nuraghe, costruidu subra de su puntu prus elevadu de s'altura, e un'estèndida muràllia chi chinghet sa pibirista de su pranu.
Su piticu nuraghe (diam. m 8,40 x 8,60; alt. m 2) - realizadu cun massos de granitu sbozzati e dispostos subra de filas regulares - presentat un'intrada architravato giradu a S (largh. m 1,20) chi introduit in unu passadissu strombato (lungh. m 3) subra de sos muros de su cale s'aberint a d. una pitica nitza e, a s., un'iscala (de cale abarrant 9 istradeddas) chi giughiat a su pranu superiore, como iscumpartu.
Sa càmera, de fundu in manera lèbia incarcada (diam. m 3,50 x 3,65), oe svettata, presentat duas nitzas afrontadas subra de sos muros s. e d.
In curtzesa de su muru de fundu est realizadu unu putzu de forma troncoconica profundu m 2,60 foderato cun pedras de piticas dimensiones dispostas a filari.
Sa presèntzia de su putzu e s'iscoberta, in su cursu de sos iscavos de su 1936, de unu bronzetto rafigurante una fèmina cun ànfora subra de sa conca, ant induidu su Levi a retènnere chi su nuraghe esseret in realidade unu fàbricu dedicadu a su cultu de sas abbas.
S'istrintu pranu subra de cale pesat su nuraghe, situadu belle 15 m a s'in subra de sa muràllia, fiat inghiriadu dae un'istrutura tzirculare de grussesa variàbile de sa cale si cunservat como unu cùrtziu tràidu a N adossadu a sa roca naturale.
Sa cortina murària sutastante (lungh. m 220; spess. m 4; alt. m 5,10) - cun isvilupu curvilineo irregulare chi inserrat numerosos affioramenti pedrosos - est costruida dae duos paramentos cun unu prenimentu internu de piticas pedras. Sas istruturas muràrias presentant, in s'ala inferiora, grandu blocos de granitu a sos cales si subraponent in sos livellos superiores massos de minores dimensionas.
Duas intradas - abertos de pare a pare a S, cara a su golfu, e a N, cara a su monte - interrumpent su percursu de sa muràllia: sa segunda intrada, amparadu dae unu printzipale de roca, ponet in unu passadissu retilìneu cugugiadu dae tres lastrones a piattabanda (alt. m 2).

Istòria de sos iscavos
Su giassu fiat istadu indagadu in su 1936 de Doro Levi.

Bibliografia
D. Levi, "Iscavos e chircas archeològicas de sa R. soprintendenza a sas òperas de antighidade e de arte de sa Sardigna (1935-1937)", in Bullettino de arte, 1937, pp. 196-197;
Ch. Zervos, Sa civilisation de sa Sardaigne: du debut de s'eneolithique à sa finas de sa periode nouragique. 2°. millenaire, 5°. siecle avant notre eras. Paris, Cahiers de arte, 1954, pp. 89-93;
Archeologia e territòriu, Nùgoro, Ilisso, 1990, pp. 37-40;
M.A. Amicano-R. De Oriano-A. Sanciu, De Terranoa a Terra Nova: itinerari istòricos, archeològicos, monumentales, Terranoa, Coop. Iolao, 2004, pp. 31-33.

Comente arribbare
Essire dae s'abitadu de Terranoa longu sa litoranea pro Figari e girare a manca a su segundu bìviu sighende sos cartellos, finas a su bidditzolu de Olbia2, in prus de su cale si parchègiat sa màchina e si torrat a artziare su montigru pro un'àndala panoràmica. Su cumplessu nuràgicu est assetiadu subra de su cùcuru de s'altura.