Bidda Manna Istrisàili, Tumba de gigantes de Pradu Su Chiai

Su monumentu est situadu in localidade Santa Barbara, subra de sa riba est de su lagu de su Frumendosa, in un'àrea a sa làcana intre s'Ogiastra e sa Barbàgia, nalla Sardigna tzentru-orientale.
Sa tumba de gigantes, nòdida fintzas cun su nùmene de Campu de Pira Onni, est un'interru de su tipu isodomo cun "fregio a dentelli". Est costruida cun blocos de granitu.
Su corpus tombale (lungh. m 10,00; largh. m 4,50) est realizadu cun blocos bene traballados e dispostos subra de filari regulares in ritiru. In currispondèntzia de s'àbside est presente unu contzo a setzione de chircu. Su passadissu funeràriu internu, retangulare in pranta (lungh. m 7,00; largh. m 0,70/0,90), est costruidu cun filari orizontales de contzas in manera perfeta traballados, de majores dimensiones sos de base. Partinde dae su de tres filare sos blocos presentant sa superfìtzie a bista sbiecata. Su chirru de fundu est serradu dae un'ùnica lastra de testada, mentras su pamentu cunservat lu lastricadu. Sos muros de sa càmera sunt afortidos a s'esternu de una fila de grussos contzas chi curret longu s'intreu perìmetru de su corpus tombale e chi sighit fintzas subra de su retro de sas alas de s'esedra. De sa cobertura de su passadissu si cunservat oe un'ùnicu lastrone a piattabanda (lungh. m 2,00; largh. m 0,70) bortuladu durante sos traballos pro s'assentu de unu traliccio. S'intrada de sa càmera funerària est delimitada dae duos contzas retangulares bene traballados, cun àngulu smussato, subra de sos cales imbarat un'architrave chi presentat duas tacche verticales pro unu mègius fissàgiu de su chiusino. Subra de s'architrave giaceva unu contzo a forma de trapètziu "a dentelli" cun superfìtzie superiora lunada in manera lèbia (h. m 0,90; largh. m 1,30/0,80; spess. m 0,36/0,18). S'emiciclo de s'esedra (corda m 12,80; spess. m 4,00/2,80) est realizadu cun lastras ortostatiche chi imbarant subra de unu basamentu de blocos traballados. Sa base de apògiu sporge respetu a s'alliniamentu de sos ortostati, formende unu dòpiu bancone-sedile. S'àrea antale s'esedra est delimitada dae una chirra de pedras. A s'internu de custu ispàtziu sacru sunt istados atzapados unu segundu contzo a dentelli retangulare (lungh. m 0,75; largh. m 0,46) e unu chiusino retangulare (h. m 0,75; largh. m 0,72) cun duas botzas de manovra.
Sa tumba est datàbile a su Brunzu reghente- Brunzu finale (1300-900 a.C.)

Istòria de sos iscavos
S'interru fiat istadu fossadu dae Maria Ausilia Fadda in sos annos '80 de su Noighentos.

Bibliografia
M. A. Fadda, "Sa tumba de gigantes de Campu de Pira Onni (Villagrande)", in Sa Sardigna in su Mediterràneu intre su Brunzu mèdiu e su Brunzu reghente, XVI-su de XIII sèc. a. .C.: Àutos de su de III cunvegnos de istùdios Unu millènniu de relatziones intre sa Sardigna e sos paisos de su Mediterràneu, (Ceraxus-Casteddu, 19-22 santandria 1987), Casteddu, Editziones de sa Torre, 1992, pp. 83-87.

Comente arribbare
Movende dae Tortuelie si pigat sa diretzione de Bidda Manna Istrisàili imboccando in antis sa SS 198, posca sa SP 27 finas a su tzentru de su paisu. Dae cue s'essit e si pigat sa stradina chi giughet a su Lagu Artu de su Frumendosa. A pustis de belle km 1,5 in currispondèntzia de una curva a dereta, si lassat su caminu asfaltadu e s'acumprida a manca in una stradina a fundu naturale in calada. Superados duos cantzellos e unu trainu, a pustis de unos 350 m, s'arribbat a sa tumba racchiusa in una chirra de tuvas de àrbore, a tesu unos 50 m subra de sa dereta de su caminu.