Santadi, Tumba de gigantes de Barrancu Mannu

Su monumentu est situadu in su Surcis internu, acanta su cursu de su Riu Baccu Mannu. Sa zona est orograficamente trabucosa, caraterizada dae imponentes ispuntones granìticos, assemprados dae su tempus in modos bizarros e fascados dae essèntzias de mata e arbòreas primordiales: una curnisa ambientale intre sas prus ammajadoras e dèchidas de s'ìsula.
Sa tumba de Barrancu Mannu, o de "Ischit Tuerredda", presentat su clàssicu ischema planimètricu de sas tumbas de gigantes: corpus tombale absidato, passadissu cobertu e esedra lunada.
Su corpus tombale, illonghiadu, asimmètricu e in manera lèbia rastremato cara a sa parte terminale, mesurat m 17,90 x m 10,38-6,15 de larghesa.
Su paramentu muràriu esternu est costituidu dae blocos de granitu grogu-rosa de grandu dimensiones, sbozzati e iscumpassados dae filari irregulares de pedras in manera vària poliedriche e de grussa pezzatura.
De su giru absidale, concruidu in orìgine de filas imperadas de contzas a coa, residuano duas o tres filari. La fiancada dereta, interessada dae una bistosa derrota in curtzesa de su puntu de giuntura cun s'esedra e in su tretu terminale contiguo a su muru de s'àbside, si presentat in manera notèvole iscalabrada.
S'esedra, chi si cunservat pro un'artària màssima de m 4,67, est costituida - a sa base - de grandu blocos postos a gurteddu cale si subraponent filas de pedras de grandu dimensiones, sbozzate in sa cara a bista.
S'artària de su prospetu digrada cara a sas alas de s'esedra e colat - a sos puntos de serrada - a m 2,10 cun bator filas a nord-est e a m 2,60 cun chimbe filari a sud-est.
S'intrada a su monumentu (m 0,54 x 0,55 de artària), chi s'aberit a su tzentru de s'esedra, est iscumpassadu dae unu robustu architrave (m 1,50 x 1,20 x 0,83 de grussesa) subra de su cale imbarant 6 filas resìduas de grussas pedras. Sa lastra chi imbarat subra de s'architrave mustra, in sa zona mediana, una coppella de forma ellìtica (diàmetros m 0,26 x 0,20; profundidade m 0,13).
Deretu a pustis de s'intrada est presente unu piticu vestìbulu strombato cara a l'interno (m 1,85 x 0,54/0,95 de larghesa), delimitadu dae duas pedras a manca e de tres a dereta iscumpassadas dae s'architrave de intrada e de una segundu architrave interno a sa càmera. Custu ùrtimu, prus artu de cuddu esternu de m 0,36, est costituidu dae una lastra visìbile pro m 2,20 e spessa m 0,50, insertada intre sos filari laterales de su paramentu muràriu de sa càmera.
Su passadissu tombale, de pranta a forma de trapètziu in manera lèbia, mesurat m 10,30 x 1,85-1,70 de larghesa. Est costruidu cun blocos de grandu dimensiones pagu o nudda traballados, connètidos intre issos tràmite lastrine de pedras brutas; sunt dispostos a filari irregulares, aggettanti cara a l'interno de su vanu, formende una setzione ogivale in su tretu anteriore e a forma de trapètziu in su tretu mèdiu e posteriore.
Sa cobertura de su vanu, intrega, est costituta de mannos e spesse lastras dispostas de ladu (artària màssima m 1,85-1,95). Duas profundas cheas abertas in sa parte terminale de su passadissu de iscavadores clandestinos, ant postu in evidèntzia una lastra lada de referire, cun cada probabilidade, a su pranu pone·las su pamentu.
Sa tumba est datàbile a su Brunzu mèdiu, Brunzu reghente.

Bibliografia
C. Bittichesu, "Sa tumba de gigantes de Barrancu Mannu (Santadi, Casteddu)", in Sardinia, Papers from the EAA Third Annual Meewting at Ravenna 1997, 3, a cura de A. Moravetti, Oxford, BAR International Series 719, 1998, pp. 137-144.

Comente arribbare
Dae Santadi s'essit conca a sa fratzione de Terresoli, la si superat e a pustis de unos 4 km si lompet a sa fratzione de Barrancu Mannu, dae ue unu caminu de penetratzione agrària giughet in curtzesa de sa tumba.