Carluforti, Forte San Vittorio

De sa turre, chi acasàgiat su Museu multimediale Torre de San Vittorio, si gosat de un'òtimu panorama cun possibilidade de abbistada de sas turres de Portescusi, Cala Seda e Cala Domèstica.
Carluforti, torrada a fundare pro voluntade de sa monarchia sabàuda in su 1738, tenet un'aspetu in manera tìpica lìgure. Sos caminos sunt istrintos e caddigadas dae archivolti comente a sos "carugi" genovesos. Sas domos, oe de colores vivaci, mantenent de s'originària tinteggiatura in biancu de carchina sas cordonate de sas pigadas e de sos marciapiedi. Tenent duos pranos e sunt dotadas de "galaie" (curridores): si tratat de architetura domèstica in manera tìpica sete-de su Otighentos.
Fulcro de s'impiantu urbanìsticu de su burgu de piscadores est sa parrochiale de San Càralu Borromeo su cale prospetu s'ìntegrat cun sos palatzos bighinos, creat s'omogeneidade ispatziale cun sa pratza antale e satisfaghet cuddu bisòngiu de màssimu efetu iscenogràficu in raportu a su cuntestu urbanìsticu e ambientale, a cale tiraiant sos architetos barocos. Sas lìnias de perimetrazione de sos edifìtzios disegnant sas de chimbe de su teatru urbanu, plasmant sos bòidos a traessu de delicadas armonias e pretzisos echilìbrios proportzionales giogados subra de s'illusione e sa leggerezza de sa compenetrazione intre internos e esternos.
Unu documentu de s'Archìviu de Istadu de Casteddu narat chi in su 1738 s'ingenieri militare Augustu De sa Vallea, chi cugugiaiat fintzas s'incàrrigu de Cummissàriu Règiu, traballaiat in cuddu momentu a s'assentu urbanu nou.
Pro cantu pertocat sos sistemas difensivos fraigados a amparu de s'abitadu, de sa relatzione imbiada dae su Cummissàriu a su vitzerè in data 29 austu de su matessi annu, si rilevat comente a sas fortificatziones esserent giai in bonu puntu e aiat estèndidu "totu sa tzircunferèntzia de s'abitadu" de costruire. S'issos tratzadu racchiudeva totu cudda ala de terrenu connota oe cun su nùmene de "casteddu" e fiat intercalato de bastiones denominados de San Càralu, Rivarolo, San Lorenzo, San Maurizio, Beato Amedeo e San Vittorio.
In base a sas "Cunventziones" de su 1737 in prus de su Casteddu (intituladu a Càralu Emanuele III), pro sa defensa de Carluforti si diat èssere dèvida costruire fintzas una turre a s'intrada de su portu, de pretzisu in sa localidade denominada "Spalmatore de intro" o "Spalmadoreddu".
De unu verbale de s'època intituladu "Memòria Torre in su Spalmatore" si tenet noa de sa bàndida tzerimònia de sa beneditzione e posat de sa prima pedra chi aiat acontèssidu su 12 martzu 1768. In donu a Vittorio Amedeu su de III res de Sardigna, sa turre fiat istada mutida Forte San Vittorio. Las aiat gastadu pro sa dotatzione de sas artillierias fiant istadas in càrrigu de sa Real Càscia, comente a giai acontèssidu pro su Forte Càralu Emanuele III e comente a dispostu cun "Règiu Viglietto" de su 4 làmpadas 1772.
Sa turre-forte est impreada como de s'Istitutu de Astronomia de s'Universidade de Casteddu comente a Osservatòriu e est costituida dae una turre tzentrale a cale s'adossant tres torrioni de tzircunferèntzia minore. S'istrutura interna cumponet una pesada de passadissu anulare bortadu a carrada chi curret tutt'a inghìriu a s'ambiente tzentrale sovrastato de una pitica cùpula. In sos puntos de subraponidura intre s'istrutura tzentrale e sos torrioni adossados, su passadissu anulare s'amplifica finas a formare tres ambientes cuadrangulares illuminados dae una feritoia strombata a s'esternu.

Bibliografia
G. Vallebona, Carluforti. Istòria de una colonizatzione (1738-1810), Carluforti, 1962;
M. Crabas, "Sas òperas de su De Vincenti e de sos primos ingenieris militares piemontesos in Sardigna in su perìodu 1720-1745", in Atos de su de XIII cungressos de Istòria de s'Architetura, Sardigna, Roma, 1966;
T. Kirova-D. Fiorino, Sas architeturas religiosas de su barocu in Sardigna, Casteddu, 2002.