Òperas de arte de sa tziviltade giudicale

Sa voluntade polìtica de affrancamento de Bisàntziu lompet in su sèculu IX a determinare sas cunditziones pro sa nàschida in Sardigna de sos istitutos giudicales. Tale fenòmenu non podiat chi determinare, est ladinu, importantes cunsighèntzias fintzas subra de su pranu culturale e tando artìsticu.

In particulare aparit manifestu su fatu chi su sopraggiungere de su Romànicu in Sardigna innesca importantes dinàmicas de mudada in s'istile, tzertamente cunditzionadas dae sa voluntade de riaccostare sa Sardigna a s'àmbitu culturale e eclesiàsticu chi atribuit su ruolu de etotu atzentro propulsore in Roma. Custu aiat determinadu un'atzione subra de su territòriu finalizzata a burrare sos sinnos architetònicos de sa cultura "grega" a traessu de un'adeguamentu de sos ispàtzios litùrgicos a sos noos bisòngios.

Un'esèmpiu eloquente de comente a tale tentativu de rimotzione de sa "memòria culturale" grega in s'ìsula benneret in manera cuncreta declinadu in pràtica nche benit ofertu dae sa presumìbile destruidura de s'imponente arredu marmòreu mediobizantino, presente in sa catedrale-martyrium de Sulci, operada dae sos Vittorini de Marsìllia pro como de s'achirimentu issoro de sa catedrale.

Diat èssere però erradu retènnere chi sos efetos de tale voluntade de "rimotzione" lomperent a èsitos de eficatzidade assoluta. Sa memòria de sa preesistente cultura permanentat a longu in situatziones sìmiles a cudda atestada dae s'architrave de sa catedrale de Santa Maria a Tratalias (1213-82), chi ripropone s'a disora ischema aràldicu a leones afrontados, inoghe ritagliati in s'arenaria a sagome ladas, ma in manera aguale esemplati subra de sos plutei marmòreos sulcitani.

Unos àteros e sutzessivos esèmpios de custa articulada dinàmica intercorrente intre mudadas e de insistèntzias sunt leggibili in crèsias vittorine de su Meridione sardu, comente a su peduccio de su sottarco chi pretzedet s'àbside manca in Santa Maria de Sibiola acanta Serdiana (1120-30) e sa lastra marmòrea cun decoradura "de manera grega" murada in su prospetu printzipale de su San Plàtanu de Bidda Spetziosa (1141 belle). Custa est torrada a impreare cun ispicadu gustu de recùperu antiquario, ma traballada dae manu romànica, comente est toscana s'aèrgiu istilìsticu de su motivu zoomorfu isculpidu in sa centina de sa monofora manca in sa matessi fatzada.

Custa dinàmica bantzigadita intre introduzione de su nou e cunservatzione de s'antigu est chi si podet intèndere fintzas in su raportu intercorrente intre sa cunformatzione progetuale de sos edifìtzios, a forte cunditzionada dae sos aportos romànicos "de importatzione", e sos aparatos de decoradura iscultòrea e architetònica, prus in manera dichiarada cunformados a unu caràtere de continuidade cun su passadu.

Aparit duncas lecito afirmare chi fintzas in Sardigna su Romànicu surbit e riplasma s'eredade figurativa de s'Altomedioevo locale, de marca bizantina, a s'internu de una manualidade non semper collida, ma tzertu prus lìbera e espressiva.

Aggiornamento

25/9/2023 - 17:25