Architetura giudicale

S'espressione artìstica chi mègius espressat s'originalidade de sa Sardigna giudicale est s'architetura romànica, distinta tantu de s'adesione a su limbàgiu internatzionale europeu, cantu de s'elaboratzione de caràteres locales.
Su panorama cumprendet unu nùmeru mannu meda de crèsias e casteddos, chi rapresentant unu de sos elementos prus significativos de sos paisàgios istòricos isolanos.
Torrat a artziare a su XI-sèculu XIII sa majore parte de sos casteddos medievales sardos, lòmpidos a nois a s'istadu de ammajadores rùderes, aorados subra de sos cùcuros de modestos apretos collinari de s'artu de sas cales fiat possìbile a compidare su territòriu e sas bias de comunicatzione.
A su contràriu sas crèsias romànicas si cunservant a s'ispissu intregas in sas istruturas originàrias issoro e duncas costituint s'ideale campu de istùdiu de sos fenòmenos de importatzione de sos modellos e de s'adatamentu issoro a sos bisòngios locales.
Si disponent prevalentemente longu s'asse viàriu chi de Casteddu giughet a Portu Turre, ma sunt distribuidas subra de totu su territòriu.
Nde derivat su diferente "colore" de sos edifìtzios a segunda de s'issas ubicazione. Sos costruidores impreaiant difatis materiales imbènneres in sa zona geogràfica in sa cale deviat pesare su monumentu, chi gasi resurtaiat in manera armònica insertadu in su paisàgiu naturale e lu connotat galu oe: in Gaddura agatamus edifìtzios in granitu doradu, man manu chi si pendet cara a su tzentru de s'ìsula prevalet s'impreu de sas iscuras pedras vulcànicas, a s'ispissu assotziada a craras pedras sedimentàrias; in sos Campidanos prevalet su calcare de sas tonalidades caentes.
De sa fine de su sèculu XIII s'afirmat s'arte gòtica, in duos filones: cuddu italianu (in continuidade cun su romànicu) e cuddu catalanu, ligadu a s'arribu de sos Aragonesos.

Aggiornamento

1/7/2025 - 14:05