Thiesi, Protonuraghe Fronte 'e Mola

Su monumentu pesat in localidade Mesu de Roccas, subra de unu chighirista pedrosa, in positzione de domìniu subra de sa badde de su Riu Mannu, in su Logudoro, regione de sa Sardigna nord-otzidentale.
Su Fronte Mola est un'interessante nuraghe "a passadissu", s'ùnicu fintzas a como nòdidu a fundu retangulare (lungh. m 16,20; largh. m 12, 00; alt. res. m 8,00).
Orientat su chirru majore longu s'asse N-S e mustra s'intrada a S.
Est costruidu a sa base cun grussos blocos de calcare rozzamente sbozzati e in sas alas superioras cun massos prus piticos subrapostos e rincalzati cun zeppe.
S'intrada, architravato (largh. m 1,20; alt. m 2,00) e abertu in positzione in manera lèbia detzentrada subra de su chirru cùrtziu S, ponet in unu longu passadissu longitudinale (lungh. m 12,00; largh. m 1,20; alt. m 2,50); subra de custu s'aberint bator nitzas laterales (duas a d. e duos a s.) cun muros verticales e lastrones superiores de piattabanda.
Sa prima nitza a s. (prof. m 3,00; largh. m 1,60/1,40; alt. m 2,00) mustra subra de su muru d. unu piticu ripostiglio sopraelevato (largh. m 0,50; prof. m 1,00; alt. m 0,40).
Sa prima a d. (prof. m 2,00; largh. m 1,00), afrontada a sa pretzedente, faghet de intrada, in su muru s., a s'iscala (largh. m 1,00).
Sas àteras duas nitzas non sunt in asse: su vanu de s. presentat pranta semiellittica (prof. m 2,40; largh. m 1,00; alt. m 1,50); cuddu a d., semitzircolare, est prus angusto (prof. m 1,20; largh. m 1,20).
Passadissu e nitzas sunt piattabandati cun grussos lastrones orizontales; sa setzione de sos vanos resurtat retangulare.
L'iscalat, chi giughet a su pranu superiore, s'isvilupat in parallelu oru·oru E de s'edifìtziu finas a svoltare a àngulu retu a s'estremidade N de su percursu. In su pranu superiore est reconnoschìbile un'ambiente retangulare (lungh. m 8,00; largh. m 3,00; alt. resìdua m 2,50), oe a chelu abertu, detzentradu respetu a su passadissu sutastante.
Su nuraghe torrat a artziare cun probabilidade a su Brunzu mèdiu.

Istòria de sos iscavos
Su nuraghe est nòdidu in s'istòria de sos istùdios finas dae sos cumintzos de su sèculu coladu.

Bibliografia
F. Préchac, "Notes sur s'architecture des Nuraghes de Sardaigne", in Mélanges de Archéologie et de Histoire publiés par s'École française de Rome, XXVIII, 1908, pp. 142-148, 154, 150, 161, 108, figg. 2-7;
A. Taramelli, "Fògiu 193: Bonolva", in Editzione Archeològica de sa Carta de Itàlia a su 100.000, 37, Firenze, Istitutu Geogràficu Militare, 1940, p. 185, n. 9;
G. Lilliu, I nuraghes, turres preistòricas de sa Sardigna, Casteddu, Sa Zattera, 1962, pp. 136-137, figg. 12-13;
G. Lilliu, Sa tziviltade nuràgica, Sassari, Carlo Delfino, Sassari 1982, pp. 16-17, figg. 5, 13;
E. Contu, "S'architetura nuràgica", in Ichnussa: Sa Sardigna de sas orìgines a s'edade clàssica, Milanu, Scheiwiller, Milanu, 1981, pp. 108, figg. 106-108;
E. Contu, "Su nuraghe", in Sa tziviltade nuràgica, Milanu, Electa, 1990, p. 45 ss., tav. IVB.

Comente arribbare
Essire dae s'abitadu de Thiesi in diretzione de Ìtiri Cannedu. Superadu su bìviu de Rumana, a pustis de 2,8 km, s'agatant duos cantzellos afrontados a sos chirros opostos de su caminu. Si lassat sa màchina e s'intrat a su de manca; si torrat a artziare su pendio finu cròmpere, intre sa vegetatzione, su nuraghe.