Su tèmpiu est situadu in localidade Ischit Costa 'e Ischit Binza, adossadu a una ripida muru scistosa, ue sgorga sa bena, in un'agreste valletta de su Nugoresu, in sa Sardigna tzentru-setentrionale.
Su Tempiesu est unu monumentu de etzetzionale interessu in cantu costituit s'ùnica testimonia originale de sas istruturas in elevadu e de sa cobertura de sos putzos e de sas fontes sacras nuràgicas. In custu casu si tratat de una fonte sacra, in òpera isodoma, fraigada cun contzas de trachite e de predamolina in manera perfeta traballados e connètidos cun s'ausìliu de grappe de prumu. Su materiale lapideo impreadu in sa realizatzione de su monumentu est istadu carradu dae largu: sa regione in tundu, difatis, est interessada dae froridas de granitu e scisto.
Su tèmpiu (artària m 6,85) est formadu, segundu su costumadu mòdulu architetònicu, de unu vestìbulu, un'iscala e una tzella chi toddet s'abba de sa bena sorgiva. Su vestìbulu, cuadrangulare in pranta (profundidade m 1,60; larghesa m 1,85/1,30; artària m 4,50) e cun pamentu in lèbia pendèntzia, presentat muros aggettanti, realizadas cun grandu lastras de sos giuntos perfetos. Duos archetos monolìticos, fortzis cun funtzione istàtica ma fintzas decorativa, sunt insertados in sas istruturas muràrias superioras. Etzetzionale aparit sa cobertura de su monumentu, costituida dae unu cobertura a dòpiu spiovente cun dòpia gronda cun coidadu isculpida in sos blocos de roca vulcànica.
Su cobertura culmina in unu tìmpanu a triàngulu agudu, cun dòpia curnisa, subra de su cale imbaraiat un'acroterio, costituidu dae unu contzo troncopiramidale, chi sustentaiat binti ispadas votivas in brunzu infisse in ateretantos istampos cun piticas coladas de prumu.
A sa base de sos muros laterales de su vestìbulu sunt presentes duos bancones-sedile mentras duos piticos stipetti retangulares pro sas ofertas sunt aorrados a una tzerta artària in sa muratura. Subra de su muru de fundu s'intrada ponet in un'iscala de piticas dimensiones (profundidades m 0,80; larghesa m 0,87-0,45), strombata cara a s'esternu, cumposta dae bator istradeddas. S'iscala porrida a sa pitica càmera a "tholos" (diàmetru m 0,90; artària m 1,82), chi amparat sa bena sorgiva e chi ammustrat unu pamentu lastricadu cun a su tzentru una fossetta de decantazione.
In sos perìodos de prena s'abba chi trabocca de su putzu est fata defluire - a traessu de unu canale realizadu subra de sos blocos de su limenàrgiu e subra de sas lastras de su pamentu de su vestìbulu - in una segunda, pitica fonte realizada a s'internu de un'istrutura murària antale.
Custa istrutura, de s'andamentu curvilineo irregulare meda, est costruida a sa base cun blocos de trachite e predamolina bene traballados a sos cales si subraponet un'istrutura de sùtiles lastras de scisto, realizada cun probabilidade in momentos sutzessivos.
In su muru sunt ricavadas duas nitzas e insertadas unas cantas lastras sporgenti funtzionales a sa depositzione de sas ofertas.
Sa segunda pitica fonte (diàmetru m 0,65; artària m 0,90) est realizada a sa base de custa chirra esterna: si tratat de unu pozzetto dotadu de canaletta in steatite, providida de gocciolatoio in manera fine traballadu. Su vanu est sovrastato de un'archetu monolìticu de roca vulcànica, oe meda eroso, mentras subra de su fundu una fossetta, sìmile a cudda presente in sa fonte majore, cunsentit sa decantazione.
In su pozzetto sunt istadas atzapadas numerosas ofertas votivas in brunzu (spilloni, stiletti votivos, pendagli, bratzales, aneddos, vagos de collana, agos crinali elementos de collana in ambra e, mescamente, statuine rafigurantes chi oferint, gherreris, pessonàgios cun manteddu e bàculu de cumandu).
Àteras ofertas fiant cunservadas in unos cantos ripostigli realizados in rientranze naturales de sa roca afortidas dae muros de cuntenimentu.
Sos materiales ant cunsentidu de torrare a costrùere sas fases de realizatzione e de impreu de su cumplessu cultuale: su monumentu fiat istadu fraigadu in sas fases finales de su Brunzu reghente e fiat istadu frecuentadu finas a sa prima edade de su Ferro, cando un'istremadura nd'aiat causadu s'abbandonu.
Istòria de sos iscavos
Fiat istadu fossadu pro sa prima bia in sos annos chimbanta de su Noighentos de Godeval Davoli. Sutzessivos interventos de iscavu e restàuru sunt istados dirìgidos dae Maria Ausilia Fadda in sos annos 1981-86 e in su 1998.
Bibliografia
G. Lilliu, "Nuovi templi a pozzo della Sardegna nuragica", in Studi Sardi, XIV-XV, 1955-57, p. 244 ss.;
M.A. Fadda, "Il Tempio a Pozzo di Su Tempiesu (Orune, Nuoro)", in Rivista di Scienze Preistoriche, XXXVII, 1982, p. 284 ss.;
M.A. Fadda, "Il Tempio a Pozzo di Su Tempiesu (Orune, Nuoro)", in La Civiltà nuragica, Milano, Electa, 1985, p. 208;
V. Santoni, "I templi di età nuragica", in La Civiltà nuragica, Milano, Electa, 1985, p. 181 ss.;
La fonte sacra di Su Tempiesu, collana "Sardegna archeologica, Guide e Itinerari", Sassari, Carlo Delfino, 1988;
M.A. Fadda, "Su Tempiesu di Orune e il culto nuragico delle acque", in Archeologia Viva, XVIII, 74, 1999, pp. 78-83.
Comente arribbare
Lassare s'abitadu de Orune e sighire sos indicos pro Su Tempiesu. Lòmpidos a curtzesa de su campusantu, svoltare in una stradina asfaltada chi giughet, a pustis de pagos chilòmetros, a s'intrada de s'àrea archeològica. Si lassat sa màchina e si protzedit a pees pro un'àndala in calada chi, a pustis de unas cantas chèntinas de metros, acabat dae in antis sa fonte.
Categoria Struttura: àrea o parcu archeològicu
Tipologia Contenuti:
Cumplessu archeològicu
Archeologia
Fruibilità: Abertu
Provincia: Nùgoro
Comune: Orune
Macro Area Territoriale: Tzentru Sardigna
CAP: 08020
Indirizzo: località Sa Costa e Sa Binza
Telefono: +39 328 7565148
Email: cooplarco@gmail.com
Sito Web: www.sutempiesu.it www.sutempiesu.com
Facebook: www.facebook.com/sutempiesu
Twitter: twitter.com/sutempiesu
23 cabudanni - 21 martzu
Lunedì - Martedì - Mercoledì - Giovedì - Venerdì - Sabato - Domenica
0900 - 17:00
22 martzu - 22 cabudanni
Lunedì - Martedì - Mercoledì - Giovedì - Venerdì - Sabato - Domenica
09:00 - 19:00
Modalità di accesso: a pagamentu
Biglietti :
Informazioni sui servizi: Sas bìsitas ghiadas sunt cumpresas in su prètziu de su billete e disponìbiles in limba inglesa e frantzesa.
Aggiornamento
Servizi
Visite guidate
Dove si trova
Immagini
Audio
Commenti