Irgoli, Fonte sacra de Su Notante

S'àrea archeològica est situada subra de su chi bessat S de su Monte Senes, a ridosso de su letu de su riu Remulis, in sa Baronia, regione de sa costa E de sa Sardigna.
Sa fonte cunservat su pozzetto de captazione de sa bena naturale, totora alimentada, abertu a S, e la movet O de sa fatzada monumentale (h m 1,00-1,40 subra de 4-6 filari resìduos; largh. m 1,00-1,15), ambos in òpera isodoma de basalto.
Sobrat fintzas un'ala de su muru de retzintzione-terrazzamento (lungh. m 6; h m 1,10; spess. m 0,95-1,00), orientadu N-S e realizadu cun blocos de granitu agigu sbozzati. Su muru est costruidu subra de s'affioramento de sa roca granìtica.
Su pozzetto de captazione est in lughe a forma de trapètziu (h m 1,45; largh. m 0,27-0,70), cun cobertura a piattabanda e bartza subrettangolare (lungh. m 1,15; largh. m 0,67-0,70) cuntenta a sa base e subra de su chirru esternu de duos blocos rozzamente modellados a profilu curvilineo. Un'ùnica lastra de basalto, subra de cale s'impostant sos muros de su pozzetto, fratturata a s'àngulu N-O, costituit su fundu de sa bartza de collida.
Cun su ladu E de sa fatzada, est andada pèrdida fintzas grandu ala de sa tzima de s'istrutura, cale si podent però referire 32 contzas de basalto "a coa" e "a T", atzapados acanta su monumentu.
Longu su chi bessat O de su riu Remulis, a m 100 a O-N-O de sa fonte nuràgica, sunt istadas individuadas duas istruturas monumentales (A e B). Sòrgunu a belle m 12 de distàntzia retzìproca e sunt costruidas cun filari irregulares de contzas de granitu mèdiu-mannos agigu sbozzati.
L'istruturat A, invàdida dae sa derrota, est tzirculare (diam. est. m 8,50; spess. muràriu m 1,45; h m 1,05) e mustra s'intrada a S-S-E. In s'ala N-E de su muru est presente una nitza architravata.
S'iscavu de sa zona antale s'intrada at torradu vàrios materiales, intre cales unu frammentu decoradu "a pettine", un'ansa a nastru e unu frammentu de ispada votiva in brunzu.
S'istrutura B, occultata de su terro e de sas derrotas, est retangulare (m 9,30x5,40 de larghesa; spess. muràriu m 1,10-1,30) e est orientada N-O/S-E.
Su ladu E presentat una triplice fila de gradoni cunservada in ala (lungh. resìdua m 5,85). Sos gradoni sunt costituidos dae mannos contzas nastriformi cun superfìtzie de apògiu pari a m 0,30.
Sos materiales tzeràmicos missos in lughe sunt a cantos, a impastos grusseris e depurados cun diferente tratamentu de sas superfìtzies o ruvide o bene lisadas.

Istòria de sos iscavos
Sa fonte est istada iscalabrada sos annos '20 e '30 de su Noighentos de sos traballos pro sa captazione ìdrica e, prus in manera reghente, de interventos clandestinos. Li fossas, fatos in su 1994, ant interessadu sa fonte e sas duas bighinas istruturas. S'àrea est istada interessada dae duas campagnas de iscavu (2001, 2003) giutas dae Maria Ausilia Fadda.

Bibliografia
S. Massetti, "Fonte e istruturas de edade nuràgica", in Bulletinu de Archeologia, 1997, nn. 43-45, pp. 192-195.
M.A. Fadda, "Irgoli: totu sa preistòria de sa Sardigna", in Archeologia Viva, XXI, n. 91, ghennàrgiu-freàrgiu 2002, pp. 56-61.
S. Massetti, A. Sanciu, "S'àrea archeològica de Janna ‘e Pruna e s'Antiquarium Comunale de Irgoli", Sardigna Archeològica, Ghias e Itinerari n. 51, Carlo Delfino Editore, Sassari 2013.

Comente arribbare
Dae sa SS 131 nàrrere a s'artària de Nùgoro in diretzione de Thiniscole-Terranoa, si sighit finas a su bìviu cun sa SP 25 chi porrida a Loculi e a Irgoli. S'essit dae su tzentru abitadu de custu ùrtimu paisu e si pigat su caminu in diretzione de Capo Comino, SS 129. Pagu a pustis de s'essida de su paisu si rugrat sa tzircunvallatzione, si girat a s. e si sighint sos indicos pro s'àrea archeològica de Janna 'e Pruna. Si sighit subra de cuddu caminu pro belle km 12, torrende a artziare su costàgiu de su Monte Senes finas a adobiare s'àrea archeològica situada a una dusina de metros a d. de su caminu. Oltrepassata s'àrea archeològica si cursat sa stradina finas a sa fonte sacra.