Busache, Necròpoli de Campu Maiore

Sas tumbas sunt fossadas longu su costone nord-otzidentale de su piticu tavolato trachitico de Tungòri-Corte 'e jana, in su Barigadu, regione de sa Sardigna tzentrale.
Sa necròpoli cumprendet 24 domus de janas; duos de issas, sas tumbas XVIII e XIX, sunt a forte rimaneggiate. Pedarole e istradeddas fossadas in su muru pedrosu agiuant s'atzessu a sos interros. Sas intradas de sos ipogeos, girados cara a S/SI, situados a diversas artàrias de su pranu de sartu e subra de pranos subrapostos, sunt pretzèdidos, in gènere, de unu breve padiglione de atzessu o, prus raramente, de unu "dromos". Su muru de intrada de sa tumba V presentat - a s'in subra de su portellu - una tula a àngulu agudu, fortzis sa rapresentatzione de sas faldas de unu cobertura a dòpiu spiovente. Sas grotticelle sunt prevalentemente pluritzellulares, mancari su nùmeru de sos vanos no est artziadu meda. S'ischema planimètricu, rilevabile petzi in ala in unos cantos ipogeos a càusa de su malu istadu de cunservatzione, est belle semper a projetzione longitudinale, cun padiglione de atzessu, anticella e tzella printzipale arrichida, a bortas, de un'o prus ampliamentos laterales. Sas tzellas presentant prantas tzirculares, sub-tzirculares, retangulares, a forma de trapètziu e muros verticales o in manera lèbia còncavas. Sas bòvedas sunt in generale lados e prus raramente còncavos. In sas anticelle de sas tumbas II, V, VII, XX, XXI est riproduidu unu cobertura a ùnicu spiovente. Sos portellos, medas de sos cales iscalabrados pro protzessos naturales e, mescamente, pro òpera de s'òmine, tenent in generale forma retangulare e a forma de trapètziu. Sunt s'ispissu riquadrati (mescamente sos portellos de intrada internet) mediante curnisas in rilievu. Lettucci funeràrios s'osservant in sas tumbas VII, VIII, XIV, XVIII, XX. Setos divisòrios, dispostos in gènere in sa tzella printzipale, sunt presentes, imbetzes, in sas domus XIV, XVIII, XX.
In unas àteras tumbas (III, IV, VI, XV, XX) cumparent piticas nitzas pro sas ofertas. Sunt presentes fintzas fossette votivas, prevalentemente fossadas in su pamentu de s'anticella (tumbas V, VI, XIV, XIX). Rastros de pintura ruja, sìmbulu de su sàmbene e de sa rigeneratzione, sunt presentes in sas tumbas II, X, XIII, XV, XVI, VI, VIII. Intre totus sas domus si signalat sa tumba IX, chi presentat - a s'internu de sa càmera printzipale - sa riprodutzione de una "farsa ghenna" assotziada a corna taurinas; a sos chirros s'osservant duos ricuadros otentos a traessu de una lèbia intzisione. Pagu suta de sa lìnia de sa bòveda est presente una banda retangulare chi paret s'interrùmpere in currispondèntzia de sa farsa ghenna. In sa tumba XII, a s'internu de sa tzella majore, in s'ala mediana de su muru de fundu, una sèrie de piticos triàngulos equilateri, aia rèndidu tràmite pintura ruja, s'unint a assentare una banda orizontale. Sa necròpoli torrat a artziare a su Neolìticu finale (cultura de Otieri, 3200-2800 a.C.) e a s'Eneolìticu.

Istòria de sos iscavos
Sa necròpoli est istudiada partinde dae sos ùrtimos deghènnios de su sèculu coladu.

Bibliografia
A.M. Cossu, "Sa necròpoli de Campu Maiore, Busache (Aristanis)", in Sa cultura de Otieri. Sa Sardigna e su Mediterràneu in s'IV e su de III millènnios a.C., Àutos de s'II Cunvegnu de istùdios (Otieri 15-17 santugaine 1990), a cura de L. Campus, Otieri, Su Torchietto, 1997, pp. 307-313, figg. 1-3;
G. Bacco, "Sa necròpoli ipogeica de Campumajore – Busache (OR)", in Atos de su Cungressu Internatzionale S'ipogeismo in su Mediterràneu: orìgines, isvilupu, cuadros culturales (Sassari-Aristanis, 23-28 maju 1994), II, Muros, Stampacolor, 2000, pp. 971-978, figg. 1-4.

Comente arribbare
Busache est chi si podet sighire dae Aristanis cursende pro unos 23 chilòmetros sa SS 388. Sa necròpoli ipogeica de Campu Maiore est assetiada a oru de s'omònimu rione meridionale de su modernu abitadu de Busache. Belle totu sas tumbas sunt atzessìbiles a traessu de sas cortes retrostanti sas numerosas abitatziones postas in fila longu su largu Cavour.