Su coladòrgiu de su Brunzu finale a s'Edade de su Ferro (900-500 a.C.) est marcadu dae profundas mudadas, innescati de vàrios fatores, intre sos cales andat tzertamente annoverato s'insediamentu istàbile in Sardigna de sos Fenìtzios.
Mudant sas produtziones tzeràmicas, chi torrant a èssere in manera rica decoradas in s'istile naradu "geomètricu" e "orientalizzante".
Mudat s'assentu de unos cantos nuraghes, chi subint seri rimanìgiamentos cando no addiritura su partziale iscontzu de turres e bastiones, comente a testimoniadu dae su nuraghe Genna Maria de Biddanoa Forru.
Mudat s'assentu de sos bidditzolos, cun su coladòrgiu de sa cabanna tzirculare isolada a su cumplessu de ambientes delimitados dae un'ùnicu perìmetru muràriu cun corte tzentrale comuna (sos gai narados "aorados").
Sa produtzione de armas in brunzu subit una crèschida, comente a puru sa de sos bronzetti. Sas statuine in brunzu, creadas cun funtzione de ex votu, rafigurant vàrias figuras: arcieri, opliti, pugilatori, lottatori, vàrias figuras feminiles, vàrios animales, ogetos presos a sa vida fitiana, modellini de nuraghe, navieddos e àteru ancora.
Mèritat unu particulare mentovu su rinvenimentu de sas grandu istàtuas in pedra acanta sa necròpoli de Monte Prama (Crabas). Si tratat difatis de manufatos artìsticos chi (a esclusione de sas isculturas de sa Grètzia arcàica) no agatant analogias intre sas produtziones mediterràneas coeve, mancari, andat naradu sin de como, etotu sa cronologia de custas òperas rapresentat unu sèriu problema sientìficu.
Sas isculturas de Monte Prama fiant istadas atzapadas acanta una necròpoli a interros sìngulos, e giai custu fatu rapresentat unu datu de rilievu, dae chi in edade nuràgica sa norma fiat rapresentada dae sos interros colletivos a s'internu de sas "tumbas de sos gigantes". Nde fiat istada atzapada una trentina belle de esemplares, a cantos.
Custas isculturas rafigurant, sighende un'istile iconogràficu coerente in manera assoluta cun cuddu adotadu pro sa pitica istatuària in brunzu, vàrias figuras umanas maschiles: arcieri, opliti, pugilatori. In prus de sas figuras umanas però fiant istados atzapados (e fintzas custu est unu datu rilevante) diversos esemplares de sos gai narados 'modellini de nuraghe', overas isculturas interpretabili comente a rafiguratziones in iscala reduida de custa casta monumentale.
Sa realizatzione - in pedra o in brunzu - de modellini de nuraghe rapresentat unu de sos sinnos prus eclatantes e elocuentes de sas profundas mudadas in atu a s'internu de su sistema culturale nuràgicu in custu perìodu, mescamente si postu in sa dèvida relatzione cun unu àteru fenòmenu de grandu rilievu: su de sessare de sa realizatzione de nuraghes noos, s'abbandonu de unos cantos de issos e sa partziale destruidura de unos cantos monumentos cun subraponidura de cabannas noas (a òpera, est pretzisu a lu pretzisare, de sos matessi nuràgicos).
In unu sìmile cuadru de mudadas culturales, aparit legìtimu interpretare sa realizatzione de sos modellini de nuraghe, gasi comente de sas grandu istàtuas de Monte Prama, comente a craros sìmbulos de sa memòria culturale a cale fiat afidadu su còmpitu de arginare s'arriscu de derivat identitària chi cada mudada culturale ghenna in manera inevitàbile cun sese.
Le grandi statue di Mont'e Prama (Cabras) rappresentano un dato archeologico e artistico di grande rilevanza. Si tratta infatti di manufatti artistici che (ad esclusione delle sculture della Grecia arcaica) non trovano analogie tra le produzioni mediterranee coeve, anche se, va detto sin d'ora, proprio la cronologia di queste opere rappresenta un serio problema scientifico.Le sculture di Monti Prama vennero rinvenute presso una necropoli ad inumazioni singole, e già questo fatto rappresenta un dato di rilievo, dal momento che in età nuragica la norma era rappresentata dalle sepolture collettive all'interno delle "tombe dei giganti".Ne venne rinvenuta una trentina circa di esemplari, frammentari.Queste sculture raffigurano, seguendo uno stile iconografico assolutamente coerente con quello adottato per la piccola statuaria in bronzo, varie figure umane maschili: arcieri, opliti, pugilatori, ma anche (e anche questo è un dato rilevante) modelli di nuraghe. Uno di questi raffigura un nuraghe quadrilobato e un personaggio che pare impegnato a tentare la scalata di uno dei lati rettilinei del monumento.Se il valore artistico e culturale delle sculture appare indubbio e indiscusso, molto meno chiara e niente affatto agevole è la loro interpretazione puntuale.L'interpretazione sinora più accreditata vuole vedere in queste figure la rappresentazioni di personaggi pertinenti ad un passato eroico. Il dibattito è comunque ancora aperto.
Leggi tutto
Commenti