Sas tzitades de fundatzione fascista

Cun su famadu "Arresonu de s'Ascensione" (Milanu 1927), e un'artìculu in manera oportuna intituladu "Isfollare sas tzitades" (1928), su fascismu poniat sas bases pro una polìtica de "disurbanizzazione" chi cheriat compidare sa crèschida urbana, ma in su matessi tempus mantènnere populadas sos sartos, in unu momentu in su cale si delineaiat unu svuotamento de sos insediamentos rurales.

Subra de su finire de su 1928 fiat istadu giai varadu su providimentu pro sa "bonìfica integrale": promòvere su sanamentu econòmicu e sotziale de su paisu a traessu de sa realizatzione de grandiosas òperas pùblicas finantziadas belle de su totu de s'Istadu e destinadas a mudare a fundu su territòriu italianu gràtzias a traballos de bonìfica, prosciugamento, elettrificazione, fintzas cun sa fine de ocupare manodòpera no ispetzializada.

A un'atenta osservatzione de sa crèschida de sas tzitades italianas comente si siat acontèssida in su Ventennio, e de sa secuèntzia de "tzitades noas", fundadas in s'Itàlia fascista de sa prima - Mussolinia de Sardigna, oe Arborea (1928) - a s'ùrtimat - Torviscosa (1940) -, nos agatemus in cara a sas contradditziones de su fascismu in contu de su raportu intre sa tzitade e su sartu, esaltadas de bia in bia a segunda de sa cumbènia. Una polìtica, tando, basada non tantu subra de normas de tipu urbanìsticu cantu subra de disponimentos de natura politziesca pro sa pùblica seguridade: bastas su richiamu a su mudamentu fortzadu de intreos nùcleos familiares ferraresos, dispostu in su 1933 pro su popolamento de sa regione sarda de sa Nurra "redenta", chi traighet su caràtere repressivu de su controllu de sos movimentos de sa populatzione, mescamente in mèritu a sos indisigiados. Su binòmiu tzitade-sartu (riassumibile in su motu "Si redime sa terra, si fundant sas tzitades") fiat istadu gherradu invano subra de frontes opostos fintzas cun leges restritivas subra de s'inurbamento, reiteradas finas a su 1939.

Sa Sardigna s'ammustrat in perfeta lìnia cun sa tendèntzia natzionale non petzi pro sa crèschida urbana, ma fintzas e mescamente pro sa fundatzione de sas tres tzitades noas (Mussolinia, Fertilia e Carbònia), chi a vàrias tapas testimòniant sa presèntzia determinante de su regìmene in s'ìsula, rendende·la una sorta de "laboratòriu pro s'architetura italiana".

Aggiornamento

10/9/2023 - 15:56