Sas orìgines de su cristianèsimu

Sa Sardigna, a su tzentru de sas prus importantes rotas cummertziales mediterràneas, costituiat in edade romana su terrinu ideale pro una lestra e primidia difusione de su cristianèsimu. In prus in s'ìsula, partinde dae sa prena edade imperiale, fiant presentes numerosas comunidades ebràicas (Carales, Sulci, Tharros, Turris Libisonis, Forum Traiani),
fatu rilevante, ca a su mundu ebràicu, a narada de sos istòricos, si diant èssere girados de preferu sos primos evangelizadores cristianos in s'òpera issoro de proselitismo.

Sa presèntzia de cristianos in s'ìsula est atestada partinde dae s'ùrtimu deghènniu de s'II sèculu: sa testimonia est aporrida in un'òpera, sos "Philosophumena", atribuida finas a unos cantos deghènnios a oe a su presbìteru romanu Ippolito e oe ascrita a un'eclesiàsticu romanu non bene identificadu. Sa fonte ammentat chi Callisto, benidore paba, fiat bènnidu cundennadu a sas minas in s'ìsula pro tènnere dilapidato una forte summa de dinari. Su testu in prus faghet riferimentu a una lìtera cun cale, cara a su 190, s'imperadore Commodo ordinaiat chi torrarent a accuistare sa libertade totu sos cristianos disterrados in Sardigna e cundennados a bos iscontare sa pena "a metalla" a càusa de sa fide issoro. Sa missiva imperiale non mentovaiat intre sas persones liberadas Callisto, cundennadu non pro motivos religiosos ma pro delitos comunos. Su "Catàlogu Liberianu" referit chi in su 235 su paba Ponziano fiat bènnidu cunfinadu in sa "malesana" Sardigna paris cun su presbìteru Ippolito, durante sa persecutzione de Massimino su Trace.

Su "Liber Pontificalis" agiunghet calicunu particulare relativu a sa morte de Ponziano. Sa Sardigna costituit duncas printzipalmente in s'istòria de su cristianèsimu unu logu de deportazione e de cundenna in sas minas.
Sas primas noas istòricas chi atestant un'organizatzione eclesiale consolidada torrant a artziare a su sèculu IV. In su 314 Quintasio, pìscamu de Carales, aiat partetzipadu a su cuntzìliu de Arles. In su 343 si fiat riunidu a Serdica unu àteru cuntzìliu cale aiant partetzipadu una chentina de pìscamos otzidentales e una settantina de orientales. Intre sas provìntzias chi aiant imbiadu rapresentantes pròpios benit mentovada fintzas sa Sardigna, ma non iscamus cale pìscamu esseret presente, nen faghet a esclùdere chi ce nen fossas prus de unu. Si podet fintzas ipotizare chi in Sardigna, in prus de Carales, esisterent unas àteras sedes obispales, ca sos presuli otzidentales aiant pedidu a paba Giùliu de informare sos pìscamos de Sitzìlia, Sardigna e Itàlia subra de cantu fiat acontèssidu a Serdica; de custu s'evince chi in s'ìsula calicunu àteru pìscamu andaiat postu a su currente de s'èsitu de su cuntzìliu.

In su freàrgiu de su 484 su re vàndalu Unnerico aiat cunvocadu a Cartàgine totu sos pìscamos catòlicos de su regnu cun s'obietivu de los cunvertire a s'arianesimo: intre issos cumpariant sos sardos Lucifero de Carales, Martiniano de Forum Traiani, Bonifàtziu de Senafer, Vitale de Sulci e Felice de Turris. In custa ocasione beniant inditadas fintzas sas sedes obispales bòidas; ca sa Sardigna no est mentovada, faghet a retènnere chi a su tempus s'ìsula tenneret petzi sas chimbe sedes obispales ammentadas.

Aggiornamento

20/9/2023 - 11:03