A testimoniare sa grandu balia de s'architetura giustinianea e paris sa variedade de sas possìbiles derivatziones de sos modellos costantinopolitani, istant fintzas sas diferèntzias intre sos tres majores organismos cruciformi cupolati pesados in Sardigna intre sa metade de su VI e su sèculu VII.

S'istòricu Procopio de Cesarea acabat sos ses libros de s'òpera sua "De Aedificiis" in su 554, cun unu solu indicu relativu a sa Sardigna: sa fortificatzione de sa tzitade de Forum Traiani, de oe Fordongianus. Pro cantu s'òpera siat istada compilada e rivestat un'interessu printzipalmente pro sas informatziones militares, si podet fintzas pessare chi a cudda data peruna grandu fàbrica eclesiàstica esseret istada printzipiada in s'ìsula, a su mancu non cun su cumandu imperiale.

No in antis de sa metade de su sèculu VI andat duncas collocada sa fàbrica de San Saturnino a Casteddu; intre sa metade de su VI e su sèculu VII sas de Santu Antiogu e de San Giovanni de Sinis. Sa dàbile anteriorità de sa basìlica cagliaritana agatat resone in sa majore curtzesa a su protòtipu de sa crèsia de sos Santos Apòstolos in Costantinòpoli, torrada a costrùere suta Giustinianu in su 550. Sa sutzessione de sas unas àteras duas no est precisabile, in cantu ambas presentant elementos comunos a San Saturnino, ma diversos intre issos.

In tutt'e tres las aiat pedidu a sas bator arcadas de su cubu tzentrale, cunfiguradu a baldachinu, s'innestavano ateretantos bratzos bortados a carrada. Sa giusta torradura de sos impiantos originàrios no est operatzione fàtzile, podende·si supònnere tantu rughes lìberas cantu rughes inscritte. Respetu a su protòtipu costantinopolitano, sos edifìtzios sardos sunt contraddistinti de elementos tècnicu-formales chi derivant de su locale sostratu tardoantico. Difatis sas murature, imbetzes chi in matones laterizi, sunt in contzet litici.

Sa printzipale cunsighèntzia de su sèberu de cugugiare in pedra un'intreu fràigo est rapresentada dae sa netzessidade de innalzare muros spessi e robustos, tales de cuntrastare sas ispintas e cunsentire s'iscàrrigu de sos pesos finas a terra, fintzas sena su ricursu a contrafortes. Respetu a sas bias a carrada, chi recherent s'adeguamentu de sos muros perimetrales a sas fortes ispintas laterales e a su càrrigu cumplessivu, sa cùpula ponet unu problema agiuntivu, costituidu dae sa netzessidade de impostare sa calota emisfèrica subra de una base cuadrada. Custa ùrtima est dada dae su cubu tzentrale, definidu dae un'istrutura "a baldachinu": bator pilastros chi reent spessi archivolti, generadores de sas bias a carrada de sos bratzos. Si determinat gasi unu cuadradu de imposta de sa cùpula. Però, mentras sos setores de custa ùrtima chi rugrant sos chirros de su cuadradu bos podent imbarare sena dificultade, cuddos in currispondèntzia de sos àngulos internet agatant su bòidu, duncas tenent bisòngiu de solutziones de giuntura.

Custu problema fiat istadu risòlvidu in s'architetura tardoromana prevalentemente cun trumbas (elementos a su bator unu de isfera, generados dae un'archetu), in cudda irànica cun pennacchi (elementos a triàngulu ladu). Siat sas trumbas siat sos pennacchi cunsentint de pesare sa cùpula subra de un'imposta gasi trasformada dae fundu cuadradu a fundu tzirculare. In sos tres edifìtzios sardos, sa solutzione de giuntura de sa cùpula a s'imposta est dada dae trumbas (Santu Antiogu e cun probabilidade fintzas San Saturnino, in orìgine) imbetzes chi de pennacchi, presentes petzi in su San Giovanni de Sinis. Custu ùrtimu est caraterizadu in prus de proportziones prus slanciate, mentras sos àteros duos sunt contraddistinti de proportziones massitzas.

Tutt'e tres sas crèsias aiant subidu mudas in sos sèculos sutzessivos. San Giovanni de Sinis fiat istadu in parte torrada a costrùere e creschida in antis de sa fine de su sèculu XI, trasformende s'impiantu de tzentrale a longitudinale. Fiat istadu creada un'àula a tres navadas e a s'originàriu bratzu trasversale fiat istadu assignada funtzione de navada. Anàloga solutzione fiat istadu adotada in su Santu Antiogu, fortzis ancora in antis o in ocasione de sa lassa sua a s'abbadia benedetina de San Vittore de Marsìllia, pagu in antis de su 1089. In sos matessi annos fintzas San Saturnino de Casteddu beniat donada dae sos giùighes cagliaritani a sos mòngios vittorini, chi nd'aiant curadu sa ristruturatzione in formas romànicas. Fiat istadu mantentu su corpus tzentrale, fiat istadu risarcita sa cùpula, mentras sos bratzos fiant bènnidos torrados a costrùere semper trinavati, ma cun bias a carrada cursada dae sottarchi in sas navadas tzentrales e furriadas a crusiera in sas laterales.