Crèsias romànicas

A fùrriu a sa metade de su Milli sa Sardigna resurtat dividida in bator regnos o giudicados, retos de unu re o giùighe. Sos giùighes fiant sos rapresentantes locales de s'imperadore bizantinu chi, a fùrriu a su 1000, si fiant rèndidos autònomos. Nd'aiat derivadu una partitzione de su territòriu in sos bator regnos de Casteddu, Arborea, Torres e Gallura, ateretantu aia partzidu in curadorias.

De pari passu si fiat assistidu a sa reorganizatzione de sa Crèsia. Sas ampras diòtzesis de s'edade bizantina fiant bènnidos fratzionadas in noas tzircuscritziones eclesiàsticas: artzidiòtzesi e diòtzesis retas de archipìscamos e pìscamos, cales faghiant capu sas parròchias.
Est in custu cuntestu chi sos giùighes, a traessu de lassas, aiant favoridu s'arribu in s'ìsula de sos Benedetinos (de Montecassino, San Vittore de Marsìllia, Camaldoli, Vallombrosa, Cîteaux) chi aiant aposentadu sos monastèrios pròpios in su territòriu sardu. Si fiat assistidu a una rinàschida de sa cultura suta de s'ala amparadora de sa Santa Sede.

De non discuidare fintzas sa presèntzia semper prus istàbile e raighinada de sas repùblicas de Pisa e Gènova, sa cale faina cummertziale in s'ìsula aiat giutu a cuntierras cun sos poderes locales. Sa presèntzia issoro interferì s'ispissu a livellu polìticu e fiat arribbadu a determinare sa fine de tres giuigados (Casteddu, Torres e Gallura), chi a pustis de su 1250 aiant rùidu a manu a sennores pisanos o genovesos.
Custas tzircustàntzias istòricas aiant contribuidu a sa tzirculatzione de noas currentes artìsticas in s'ìsula, chi s'innestarono in su sostratu locale e chi ant lassadu sos rastros prus significativos in sa faina architetònica siat militare siat, mescamente, eclesiàstica.

Aggiornamento

20/9/2023 - 11:17