Casteddu, fundada intre su VIII e su sèculu VII a.C. de sos Fenìtzios, at connotu importantes fases de ocupatzione in edade pùnica, romana, bizantina e giudicale, assurgendo in su sèculu XIV a capitale de su Rennu de Sardigna. Colada dae sos Aragonesos a sos Ispagnolos, duncas a sos Piemontesos, cunservat rilevantes rastros monumentales de su passadu suo. Intre custas sunt sas antigas turres e muros, chi chinghent Castello e dòminant sos bighinados istòricos de Villanova a E, de Stampace a O e de sa Marina a S.
Durante su viceregno de Dusay (1491-1508) fiat istadu pesadu in Casteddu unu piticu baluardu in cara a sa crèsia de Santa Croce, unu àteru in su logu de s'atuale Balice e su bastione de sa Fontana Bona, in sa zona ocupada oe de su Bastione Saint Remy. Prus in bassu si fiat costruidu su baluardu de sa Leona cara a s'antigu antemurale pisanu e, cara a N, a defensa de sa zona de Bonu Caminu, unu fronte bastionato carenato cun muros verticales e relativa ghenna. Custa ùrtima òpera fiat istada in manera aspra criticada pro s'iscassu atòliu.
De sighida su vitzerè De Cardona, in su 1534, aiat fatu costruire duos bastiones in su portu, mutidos de pare a pare de Levante e de Santu Agostino, a E e O, de cale non si connoschet nen sa forma nen sa tècnica murària. In su Casteddu, in prus, aiat fatu pesare unu tretu de muros intre sa Torre de s'Elefante e sa Torre Mordente (zona Santa Croce). Sas òperas de su portu fiant istadas torradas a leare dae s'architetu Pons s'annu sutzessivu; issu aiat progetadu duos bastiones a s'internu de sa ripa e posca los aiat collegadu a sos duos terrapieni de Santu Agostino e de Levante cun cortinas muràrias chi aiant chintu su fronte a mare de su bighinadu de Lapola.
Intre su 1552 e su 1571, unu sestu difensivu nou fiat istadu postu in òpera de s'architetu cremonese Capellino, chi in su Casteddu aiat realizadu, a O, su bastione de Sant'Antonio, cun una parte de sa muràllia de su Balice; a Santa Croce, aiat sobradu unu mesu baluardu in sostitutzione de su de Dusay, costeggiando sa fossa de San Gregòriu e innestandosi in sos muros a s'artària de sa Pura meda. In fines aiat fraigadu unu bastione a tenaglia a defensa de sa turre de San Pancrazio. Mudas noas fiant istadas esecutadas suta Jacopo Palearo Fratino, chi aiat ismanniadu sa tenaglia de San Pancrazio, aiat trasformadu su mezzobaluardo de Santa Rughe in baluardu pentagonale e aiat cumpletadu su baluardu de Sant'Antonio (Balice).
Giorgio Fratino, frade de Jacopo, a Casteddu dae su 1573, aiat urtimadu sos progetos suos creschende su baluardu de Santu Agostino e cumpletende sas cortinas muràrias de sa Marina. Unu baluardu nou cara a Villanova fiat istadu realizadu suta de su capitanu Arcaine in su 1638, mentras a fùrriu a sa metade de su sèculu fiant istadas torradas a organizare sas fortificatziones de su portu e de sa Marina. S'ùrtimu interventu ispagnolu, in su 1707, aiat pertocadu su perlongamentu de su molu e sa realizatzione, subra de s'estremidade, de su fortinu de San Giagu.
Istòria de sos istùdios
Partinde dae sa boghe curada dae Vittorio Angius (1836) pro su "Ditzionàriu" de su Casalis, sos istùdios subra de sa tzitade de Casteddu sunt istados numerosos. Su canònicu Giovanni Spano (1861) la descriet in sa Ghia "sua", ancora oe fundamentale pro su connoschimentu de su tzentru istòricu. In su Noighentos Dionigi Scano (1907), posca Raimondo Carta Raspi (1933) sugerint una metodologia de istùdiu, chi sighit in su pustisgherra cun Angela Terrosu Asole (1959). Evandro Putzulu (1976) aprofundit su problema de sas orìgines de s'insediamentu in su Casteddu. Renata Serra (1976) dèdicat s'atentzione sua a Giovanni Capula, architetu de sas duas turres superstiti. Sas chircas prus agiornadas sunt giutas in sos annos Otanta dae Franco Masala (1985), Emerenziana Usai e Raimondo Zucca (1986), Foiso Fois (1992), Roberto Coroneo (1993) e Marco Cadinu (2001).
Bibliografia
D. Scano, Forma Karalis, Casteddu, Societa Editora Italiana, 1934;
E. Putzolu, "Su problema de sas orìgines de su Castellum Castras de vallari", in Archìviu Istòricu Sardu, XXX, 1976;
F. Fois, Torri Ispagnolas e Fortes Piemontesos in Sardigna, Casteddu, Sa Boghe Sarda, 1981;
R. Conde y Delgado De Molina, Castel de Caller. Casteddu Catalano- Aragonesa, Casteddu, Editziones de sa Torre, 1984;
S. Casu-A. Dessì-R. Turtas, "Su disinnu de Jacopo Palearo Fratino pro su sistema fortificadu de Casteddu", in Arte e Cultura de su '600 e de su '700 in Sardigna. Àutos de su Cunvegnu Natzionale, Nàpule, 1984;
S. Casu-A. Dessì-R. Turtas, "Sa defensa de su Rennu: sas fortificatziones", in Sa sotziedade sarda in edade ispagnola, Quart, Musumeci, 1992;
F. Russo, Sa defensa costera de su Rennu de Sardigna de su XVI a su sèculu XIX, Roma, Istadu majore de s'Esèrtzitu, Ufìtziu istòricu, 1992;
F. Segni Pulvirenti - A. Sari, Architetura tardogòtica e de influssu de su Rinaschimentu. Nùgoro, Ilisso, 1994, ischeda 13.
Comente arribbare
Sos muros de Casteddu inghìriant pro s'intreu perìmetru su bighinadu istòricu de Castello, su prus importante de sa tzitade, e cumprendent duas turres in manera integrale superstiti: sa de San Pancrazio e sa de s'Elefante.
Tipologia Contenuti:
Architetura fortificada
Provincia: Casteddu
Comune: Cagliari
Macro Area Territoriale: Sud Sardigna
CAP: 09100
Indirizzo: quartiere Castello
Aggiornamento
Dove si trova
Commenti