Seguici su
Cerca Cerca nel sito

Bestire feminile de gala de Dèsulu

Bestire feminile de gala de Dèsulu

Bestire feminile de gala de Dèsulu

Su bestire feminile festivu de sa traditzione desulese, pro s'allutu cromatismu riproposto in totu sos bistires chi lu costituint, est unu de sos prus ammajadores de totu s'Ìsula.

S'esemplare immortalato de sas fotografias torrat a artziare a sas primas dècadas de su sèculu XX  e est custoidu acanta su Museu de su Costùmene de Nùgoro.

A diferèntzia de sa sovrabbondanza de prendas de sos bestires riservados a su cuntestu festivu in àteras localidades (p.es. Casteddu, Durgali,  Ìtiri Cannedu, etc.), in su bestire feminile desulese s'impreu parcu in manera estrema de sas prendas est supplito de una grandu còpia de recramos. Difatis, intre sos monili figura petzi  sa còpia de prendas in filigrana dae oro, cun castone tzentrale in lamina dae oro continente pasta de turchesu, a serrada de su colletto. A issos s'agiunghet una simpre cadena dae prata a màllias largas tzirculares agabbada a serrare su grembiale de conca (subra de saùciu), dispostu subra de sa galana cuffietta (cugudhu). Comente medas de sas àteras partes de su bestire in chistione, sa cuffietta est realizada in pannu ruju dae lana (subra de scarlatu) e ràidu biaitu, su totu ricamadu a manu cun filos de seda de sos clàssicos colores ruju, grogu e biaitu, e guarnita cun nastru coloradu (ischit preta). Est serrada a frocu suta de su mentu mediante duos nastros, a parusu de colore ruju. In su recramu ricurret su puntu rughe (punt’ ’e ruge), ma, comente in su restu de sos bistires, figurant àteros puntos de su recramu (recamu) de sa forma e sa denominatzione diferente: piticos rombos (manedhas prenas: maneddas prenas); rotelline (orrodedhas); piticos puntini grogos, ricamados subra de su biaitu e assimilados a coccinelle in bolu (pioledhas); etc.

Sa camisa, in mussolina, presentat su colletto ricu de recramos biancos subra de su biancu de su bistire, gasi comente abbundant sas decoraduras in sos polsini e a s'attaccatura  de su coddu (ischit tentura). Sa camisa, longa finas a su cambutzu, agiat de sottogonna (pro amparare sas ancas de sa ruvidezza de s'orbace). Sas mànigas, abbutonadas a sos burtzos, fuoriescono in manera elegante de su giacchino (subra de cipone). Custu ùrtimu presentat una base de pannu dae lana ruju, cun aplicatziones de nastros biaitos e cun s'esecutzione de ricos recramos polìcromos, ma prevalentemente grogos, chi ribattono sas lìnias sartoriali de custu capu, arrichende·lu. Subra de cipone, in prus, lassat in bella bista su corpetto (sas paletas), bestidu subra sa camisa.   Su corpetto est ruju, in seda damascata, rivestidu dae nastros e decoradu cun recramos de sos motivos geomètricos e polìcromos, cun una scollatura a duas puntas ritorte in currispondèntzia de su sinu. Est possìbile chi l'assemprat appuntita de custu elementu de su corpetto, mesches de su casu de sas neomamme, esseret dotada de unu valore amuletico, furriadu a evitare sa fura màgica de su late (contra in cale in àteras àreas de s'Ìsula fiat impreada una pedra bianca de forma tzirculare, incapsulata in prata e dotada de cadenita e aneddu de suspensione, narada pedra ’e ladas e sim.).

Fintzas sos mìscrinos recramos, mesches sos cuntzentrados in sas àreas vitales de su corpus  ̶  sos burtzos e su colletto de sa camisa  ̶ , comente a tramandadu dae sas informadoras prus mannas, fiant investidos de una funtzione amparadora contra su malocchio (s'ogu malu).

Sa gunnedda est cumposta dae duas partes: una superiora de orbace ruju, e un'inferiora de pannu. Sas duas partes sunt unidas dae unu recramu de vàrios colores realizadu subra de nastru asulu e de recramos grogos chi pendent, in manera longitudinale, subra de sos chirros.

Su grembiale, subra de saùciu, est de pannu ruju cun recramos e una curnisa de nastru asulu, cun allacciatura posteriore.

S'agiungat chi su grembiale de conca, bestidu subra sa cuffietta, in ocasione de impreos tzerimoniales podiat èssere sostituidu dae susu  capùciu in pannu nieddu cun pieghe chi movent a raggera de sa tzima de su capu e oros in taffetà de seda, o in damasco de seda in sas ùrtimas de lussu variantes. Podimus ammirare custu sòbriu copricapo bestidu dae sas prioresse chi partètzipant a sa professone de Sas Prammas a Dèsulu, chi cada annu s'acumprit sa domìniga in antis de Pasqua e est trasmìtida in direta televisiva.

Particulares fiant sos sinnos de su lutu, espressados a traessu de su colore de sos bistires o de totu su bestire.

Pro sa morte de unu frade o de unu connadu si sostituiat a su nastru biaitu chi avoretaiat sas partes artas de su vestiàriu (cipone e paletas) unu nastru de colore nieddu.

Sos àteros recramos fiant cuados, impreende a s'imbesse paletas, cipone e saùciu. L'isto, a s'in cuddae de sinnu lutuosu, fiat bestidu a s'imbesse in su tempus ordinàriu, casumai si disponneret de un'ùnicu esemplare siat sas dies festivas (dae chi si bestiat a su deretu), chi no.

In casu de morte de su maridu sa mugere tinghiat de nieddu su bestire pròpiu, impreende “subra de truiscu” (daphne gnidium). Avalende·si de diversas partes de custa mata e a segunda de su perìodu de regorta e bollitura, si resessiat a otènnere sa tonalidade disigiada. Su ruju cun custa tintura si podiat murinare finas a devènnere castàngiu e, in fines, nieddu. Sa sogra, imbetzes, tinghiat su bestire pròpiu impreende su corgiolu, semper buddida, de s'ontano (àlinu), cunferende a su bestire unu colore ruju iscuru. Trattavasi de unu sinnu de lutu grave meda, inferiore petzi a su de sa viuda. Sa tonalidade niedda tocaiat petzi a sas mamas chi perdiant s'ùnicu fìgiu, o a sas nubili chi perdiant frades e sorres, o corfidas dae sa morte de unu parente, in prus de chi grave, aende·si averguada in graves tzircustàntzias.

In su casu de sos segundos cojos de una viuda, s'impreu de su colore de su bestire rispondiat a una delicada operatzione de diplomatzia: deviat espressare cuntentesa pro s'unione noa, ma non podiat ammustrare colores tropu sgargianti pro no ofèndere su parentado (areu) de su primu maridu.

L'isto, pro custu, fiat sa lestra sìntesi visiva de sa vida de sa fèmina chi lu bestiat. Pro custu sas fèminas pediant de èssere interradas cun issu, “a cara bona” (a su deretu), a su deretu, eja chi pro como de su trapassu Deus las poderet retzire cun besto su libru abertu de sa vida pròpia.

Aggiornamento

21/4/2024 - 23:06

Commenti

Scrivi un commento

Invia