Seguici su
Cerca Cerca nel sito

Tortuelie, Nuraghe S'Ortali 'e subra de Monte

Tortuelie, Nuraghe S'Ortali 'e subra de Monte

Tortuelie, Nuraghe S'Ortali 'e subra de Monte

S'àrea archeològica est in sa tzima de duos rilievos collinari contigui, separados dae un'insellatura, chi s'ergono a O de sa pranura retrostante sa marina de Orrì, subra de sa costa ogiastrina, in sa Sardigna orientale.
Su cumplessu cumprendet unu nuraghe cun antemurale e atacadu bidditzolu, una tumba de gigantes, tres menhir e una segunda cortina murària. In su chi bessat N de su rilievu, in prus, est fossada una tumba ipogea.
Su nuraghe - in pèssimas cunditziones de cunservatzione - est monotorre. Sa turre presentat un'intrada a forma de trapètziu orientada a S - in parte terradu - cobertu de architrave cun subrastante finestrello de iscarrigamentu.
S'intrada introduit in unu passadissu piattabandato chi presentat subra de su muru mancu s'iscala -cun cobertura ogivale - chi giughiat a sos pranos superiores.
Su passadissu ponet in una càmera tzirculare, como svettata e in parte riempita de derrota, chi ammustrat tres nitzas dispostas a rughe: su vanu subsidiàriu a s. tenet fundu illonghiadu (m 1,70 x 2,50; h m 1,55), cun muros aggettanti cara a sa serrada a ogiva; cuddu a dereta, semitzircolare (largh. m 0,95; prof. m 1,10; h m 1,10, presentat cobertura a piattabanda. Sa nitza coassiale a s'intrada no est como atzessìbile.
Sos muros de sa càmera sunt costruidos cun filari irregulares de blocos de granitu rincalzati cun zeppe.
S'antemurale (m 43 x m 34,80; h m 4,26) - fraigadu cun grussos blocos de granitu in pessu chi sbozzati e subrapostos sena particulare cura - inserrat in su percursu suo a su mancu tres turres: duos majores, a S e a N, e una prus pitica a O. S'atzessu acontessiat mediante tres intradas: a E, a S e a N-O (custu ùrtimu aferritadu).
S'iscavu at evidentziadu sa presèntzia de numerosas cabannas a s'esternu de s'antemurale, e unas cantas istruturas chi s'adossant a sa matessi tzinta murària. Duas cabannas tzirculares, a S-O e a S-E, chi presentaiant unu foghile tzentrale, ant torradu numerosos materiales riferibili a sa vida fitiana (tzeràmicas de impreu, macine e pestelli, etc.). Acanta sa cabanna de S-E, belle a impinna a s'antemurale, sunt istados giutos a sa lughe noe "siloi" pro sa cunservatzione de recatos alimentares: su rinvenimentu de numerosos restos de granaglie faghet pessare a un'acùmulu de "subraprus" destinadu a iscàmbios e cummèrtzios.
Sa tumba de gigantes s'agatat subra de s'insellatura a badde de su rilievu subra de su cale pesat su nuraghe, subra de unu terrinu in lèbia pendèntzia.
S'interru - de su tipu a filari cun stele centinata - cunservat, in parte, su corpus tombale absidato orientadu a E (lungh. m 15,50; largh. m 10,60; h m 1,40) e costruidu cun blocos de granitu e de porfido poliedrici de mèdias dimensiones. Su cùrtziu passadissu internu, retangulare, presentat sos muros formados dae ortostati de base subra de sos cales imbarant tres filari de blocos sbozzati; su pranu pone·las su pamentu est costituidu dae sa roca affiorante.
S'interru si datat a inghìriu a su 1500 a.C.
S'emiciclo de s'esedra, a alas prusaprestu abertas, est rincalzato a sa base de una crepidine; a su tzentru s'aberit s'intrada, oe privu de sa stele centinata bilitica chi resurtat bessat subra de su pranu de sartu.
Sos tres menhir de granitu sunt assetiados subra de su pendio de s'insellatura: su primu aniconico (lungh. m 4,25; largh. m 0,98; grussesa m 0,60) - appuntito e fratturato in duos tronconi - est adagiato subra de su terrinu; su segundu (lungh. m 2,65; largh. m 1,30; grussesa m 0,80) - risollevato in sos annos ‘70 - est de tipu protoantropomorfo cun forma ogivale e setzione a bellu-convessa; su de tres (lungh. m 3,60; largh. m 0,98; grussesa m 0,50), fintzas issu protoantropomorfo, tenet forma ogivale e setzione a bellu-convessa iscrefiada.

Istòria de sos iscavos
S'àrea est istada fossada a cura de Maria Ausilia Fadda in su 1990-91.

Bibliografia
Sa Tziviltade nuràgica, Milanu, 1985, p. 7; C. Locci, in Progetu sos de I Nuraghes: reconnoschimentu archeològicu in Ogiastra, Barbàgia, Sarcidanu, Milanu, Cunsòrtziu Archeosystem, 1990, p. 72;
G. Crabas, "Su cumplessu nuràgicu: Tortuelie - Nùgoro, Loc. S'Ortali e subra de Monte", in Bulletinu de archeologia, 13-15, 1992, pp. 181-184.

Comente arribbare
Dae Tortuelie si pigat su caminu pro sa marina de Orrì. A belle km 2, in s'oru de una Cabina elètrica de s'Enel est postu unu cartellu turìsticu chi inditat su parcu archeològicu de San Sarbadore. Si superat sa prima deviatzione a d., si sighit pro unos 200 m nde semper subra de sa d. s'agatat unu àteru bìviu. Su s'imbocca e si cursat su caminu pro belle m 100: su nuraghe est subra de sa dereta de su caminu mentras sa tumba de sos gigantes e sos menhir s'agatant a manca.

 

Tipologia Contenuti: Cumplessu archeològicu
Archeologia

Provincia: Nùgoro

Comune: Tortolì

Macro Area Territoriale: Tzentru Sardigna

CAP: 08048

Indirizzo: località S'Ortali e Su Monti

Telefono: +39 334 1046853

Sito Web: www.consorziosistemaculturalesardegna.it/tortoli

Informazioni sui biglietti e sull\'accesso: Pro pòdere usufruire de sos servìtzios si devet fàghere riferimentu a su Cunsòrtziu Sistema Culturale Sardigna: andas a su sitiadu web.

Aggiornamento

18/10/2023 - 10:50

Dove si trova

Commenti

Scrivi un commento

Invia