In Casteddu Sardu sos rituales de sa Chida Santa (Chida Santa) cumintzant cun sa manifestatzione de su Lunissanti (su lunis sutzessivu a sa Domenica de sas Palme) e assument unu faschent particulare, fintzas in virtude de s'aspetu medievale de su burgu, situadu in sa zona setentrionale de su territòriu de s'Anglona subra de unu promontòriu vulcànicu.

In antis de s'arbèschida sos membros de sa Confraternita de s'Oratòriu de Santa Croce, bestidos de una tùnica (s'abbidu) chinta in vida e de unu cappuccio (lu cappùcciu) biancos, si giughent in sa crèsia de Santa Maria de Tergu, ue sunt tzelebrados ritos e tzerimònias religiosas.

 Sos Apostuli sunt dòighi confratelli chi giughent sos Misterios (sos Arcanos) in professone, mentras sos Cantores sunt membros de sa matessi confraternita chi cumponent sos tres coros de bator boghes cadaunu: sa bogi (su tenore), lu bassu (su bassu), lu contra (su contraltu) e lu falzittu (su falsetto). Cada grupu giughet cun sese un'ogetu simbòlicu sorretto de unu confratello: su coro de su Miserere unu teschio umanu (lu cabbu de lu moltu), evocante sa morte de Cristu; su coro de su Stabat unu bustu rafigurante s'Ecce homo; su coro de su Jesus unu Crocifisso. Sos càntigos esecutados sunt de orìgine pregregoriana.

A pustis de sa Messa de su mangianu cumintzat sa professone, cun Apòstolos e Cantores chi isfilant in un'òrdine bene pretzisu longu unu percursu de 8 km. Sa professone si concruit in tarda mattinata cun s'arribu in s'abbadia de Sennora Nostra de Tergu, cando chi est tzelebrada sa Messa. Inoghe sos Arcanos sunt ofertos a sa Madonna, acumpangiados dae s'attittu (sa lamentazione fùnebre) e espostos subra de s'altare.

In su merie su corteu faghet torrada in Casteddu Sardu, a sa bia de sa crèsia de Santa Maria, ue sunt torra presentados sos Arcanos.

Lunissanti, Prucissioni e Ilcravamentu

Sos ritos printzipales de sa Chida Santa de Casteddu Sardu s'acumprint su lunis sutzessivu a sa Domenica de sas Palme (Lunissanti), su giòvia (sa Prucissioni) e sa chenàbura (lu Lcravamentu).

A abèrrere sa Chida Santa s'aberint est su Lunissanti. Su momentu prus ammajadore de su cumplessu rituale tenet cumintzu a su de calare de sas tenebre in su tzentru istòricu de su paisu, illuminadu petzi de los fiaccoli (fiaccole) retas de los fraddeddi (sos confratelli) e los sureddi (sas consorelle).   Tenet cumintzu sa Notes Santa, sa professone a s'intrinada, durante sa cale isfilant in professone pro primos los Apostuli, est a nàrrere sos confratelli seberados pro giùghere sos Arcanos, acumpangiados dae tres coros. Su primu coro de su Miserere est sighidu dae su primu grupu de chimbe Arcanos; su segundu coro, pretzedet su segundu grupu de Arcanos. Serrat sa professone su coro de Lu Jesus.

In sas primas oras de sa note de su Giòvia Santo tenet cumintzu sa Prucissioni (sa professone) cun sos bultos de lu Crucifissu e Maria de lu Pientu (Maria Addolorata), ritu de orìgine medievale chi ammentat s'addòbiu intre sa Madonna e su Cristu agonizzante, custu ùrtimu rapresentadu dae un'istàtua de linna chi torrat a artziare a su Treghentos, una de sas isculturas sacras prus antigas de s'Ìsula. Sa professone est acumpangiada dae sos duos coros de sa confraternita de Santa Croce, su Miserere e su Stabat Mater. Sa die de sa Chenàbura Santo est dedicada a lu Ilcravamentu, sacra rapresentatzione de sa depositzione de su Cristu de sa rughe, in forma paraliturgica. Una tzerimònia, fintzas issa de orìgine medievale chi presentat fortes elementos barocos, ùnica in su gènere suo.

Sa professone movet de sa Crèsia de Santa Maria e acumpàngiat a Catedrale sa Madonna Addolorata. Inoghe su Cristu est liberadu dae sa corona de ispinas e de sos craos, presentados a su pòpulu e ofertos a sa Madonna. Sa professone si concruit in sa crèsia de Santa Maria cun sa distributzione a sos frores resos beneitos dae su cuntatu cun su Corpus de su Cristu.

Istòria de s'eventu

Cun probabilidade sas orìgines de sos ritos descritos torrant a artziare a su perìodu medievale, comente a diat cunfirmare sa presèntzia de sos subra numenados càntigos polifònicos. A organizare sas ritualidades printzipales sunt sos membros de sas confraternite, organizatziones religiosas de orìgine ispànica.

In atmosferas càrrigas de arcanu e sacralidade risuonano, intonati de sos tres coros, sos càntigos de dàbile orìgine anteriora a sa dominatzione catalana, tramandada in su cursu de sos sèculos pro traditzione orale. Si tratat de su càntigu a cuncordu, caraterizadu dae règulas tèteras meda e chi lassant bene pagu ispàtziu a sa libertade de interpretatzione de su sìngulu cantore.