Carzeghe, Necròpoli de S'Elighe Entosu

Su giassu est assetiadu in localidade Pedras Serradas, a sos pees de s'altura de Giorré; sas tumbas s'aberint ispesu in blocos calcàreos de istremadura.
Su cumplessu cumprendet a su mancu chimbe ipogeos fossados in blocos isolados de roca calcàrea.
Intre sos interros ispicant sas tumbas I e IV pro sa presèntzia de elementos architetònicos e simbòlicos in rilievu.
Sa prima domus est assentada dae duos vanos dispostos segundu un'ischema planimètricu a "T": un'anticella a semitzircolare (largh. m 1,50; lungh. cm 90) e una tzella subtrapezoidale b (largh. m 3,75; lungh. m 1,66/1,80) chi s'isvilupat de rugradis respetu a sa pretzedente.
Subra de su muru SI de su primu vanu est rapresentadu unu dòpiu motivu spiraliforme impostadu subra de una lìnia verticale chi si diparte de una banda orizontale influida in manera parallela a su pamentu (largh. cumplessiva cm 70; alt. cumplessiva cm 56; lungh. de sas lìnias orizontales cm 30). Sos elementos simbòlicos sunt realizados in rilievu cun sa tècnica de sa martellina dirìgida.
Subra de sa bòveda est possìbile ancora individuare duas sèries de scanalature parallelas dispostas longu un'asse trasversale respetu a su de s'interru e originadas dae una solcatura tzentrale, a riproduire unu cobertura a dòpiu spiovente.
Subra de su muru de fundu s'aberit su portellu de intrada a sa tzella retangulare, iscumpassadu dae una curnisa a bassu-relevu. A sa base de s'intrada est risparmiadu un'istradedda de forma semiellissoidale. Su segundu vanu presentat duos setos divisòrios chi si perlongant in ateretantas lesene riproduidas subra de sos muros verticales, partzende gasi s'ambiente in tres setores.
Cuddu tzentrale, tzertamente su prus importante, riproduit subra de su muru de fundu, in positzione tzentrale, una farsa ghenna influida (largh. mèdia cm 66; alt. cm 78/84; profundidade cm 1/2). Subra de sa bòveda, in prus, sunt riproduidas duas sèries de scanalature parallelas influidas, a simbulegiare unu àteru cobertura a dòpiu spiovente, dispostu però de rugradis respetu a s'asse de s'ipogeu.

Istòria de sos iscavos
Sa necròpoli est istada esplorada dae sos annos setanta de su sèculu coladu.

Bibliografia
G. Tanda, "Una 'domu de janas' cun motivos a ispirales de Carzeghe-Muros (SS)", in Archìviu istòricu sardu de Sassari, III, 3, 1977, pp. 175-192;
F. Su Schiavo, "Sa domus de s'Ariete (Pèifugas-Sassari)", in Rivista de iscièntzias preistòricas, 37, 1-2, 1982, pp. 172-173;
G. Tanda, "Arte e religione in Sardigna. Raportos intre sos datos monumentales e sos elementos de sa cultura materiale", in Arte e religione in sa preistòria: the intellectual expressions of prehistoric man, arte and religion, Capo de Ponte (BS), 1983, pp. 261-279;
V. Cossu, "Carzeghe: loc. S'Elighe Entosu", in Sos Sardi. Sa Sardigna de su paleolìticu a s'edade romana, Milanu, Jaca Book, 1984, pp. 291-292.

Comente arribbare
Lassare s'abitadu de Carzeghe e pigare sa SP pro Fiolinas. Aia cursadu 2 km, s'acumprida a manca in unu caminu a fundu naturale in calada. Parchegiada sa màchina, si sighit a pees finas a superare unu mulinu e unu ruscello. Sighire pro 300 m finas a unu furru e sighire deretos, duncas pigare un'àndala a dereta chi giughet a sa necròpoli de S'Elighe Entosu.