In S'Alighera sas manifestatziones de sa Chida Santa in S'Alighera sunt ricas de ammaju e de istòria. Sunt organizadas dae sa Confraternita de sa Misericòrdia  ̶ narada fintzas de sos Jermanes Blancs   ̶ , sa presèntzia de sa cale est atestada in sa tzitadina catalana finas dae su sèculu XVI.

Fulcro de su cultu devotzionale, puru meta de pellegrinàgios, durante sa chida de Passione est unu bultu in linna snodabile, denumenadu Santcristus, custoidu in sa crèsia de Sennora Nostra de sa Misericòrdia e chi sa traditzione cheret lòmpidu a S'Alighera in su 1606, a pustis de su naufràgiu de unu velieru bènnidu de Alacant. Unu tempus su Santcristus de Sa Misericòrdia fiat impreadu in sa professone de sa Chenàbura Santo. Nointames, dae su 1997 su Ministèriu de sos Benes Culturales at emanadu una proibitzione de impreare in ocasione de sos ritos s'originale, tropu fràgile e esposta a s'arriscu de dannu.  Pro custu motivu, oggidì pro sas professones s'impreat una còpia realizada in su 1998 de un'artisanu locale.

 Su Martis s'isnodat sa professone de sos Arcanos, durante sa cale sunt carrados in professone sos sìmbulos de sa Passione de Cristu.

Sa Chenàbura de Passione su corteu movet de sa crèsia gòtica de Santu Frantziscu de S'Alighera e, acumpangiadu dae càntigos salmodiali, incede in sos caminos. Custa professone est mutida fintzas de las dames, in resone de su fatu chi est traditzionalmente cumposta dae fèminas abbigliate cun bestidos nieddos chi sighint su bultu de sa Vèrgine Addolorata. Sa note de su Giòvia Santo s'istàtua de su Cristu dolente est carrada dae sa crèsia de sa Misericòrdia a sa bia de sa Catedrale de Santa Maria, ue tenet logu s'alburament, est a nàrrere artziada de su bultu a su tzentru de s'altare, presidiadu dae sos confratelli pro s'intrea note.

In su merie de sa die sutzessiva, est tzelebrada una liturgia de lutu in sa Catedrale; in tarda serada, imbetzes, s'acumprit su desclavament, durante su cale bator barons (barones) abbigliati a s'orientale deponent ponent su Cristu subra de su feretro mutidu bressol,  mirabile òpera in istile barocu decorada in oro zecchino. Custu est giutu in sas bias de sa tzitade catalana oramai imboligada dae su crepuscolo e illuminada dae sa lughe soffusa de sas candelas.

Sas tzelebratziones de sa Chida Santa aligheresa

Sos ritos de sa Chida Santa de S'Alighera interessant numerosas confraternite siat italianas chi catalanas e sunt organizados dae sa Confraternita de sa Misericòrdia, narada fintzas de sos Germans Blancs, cun su patrotzìniu de s'Amministratzione Comunale.

Sas tzelebratziones pigant su bia cun sa Professone de s'Addolorata chi tenet logu in su tardu merie de sa Chenàbura Santo, a s'imbrunire. A sa lughe de sas fiaccole rujas, naradas farols, portadas de sas fèminas, su bultu de sa Vèrgine de sos Sete Dolores  est giutu dae sa crèsia de Santu Frantziscu in sas bias de su tzentru istòricu. De s'imàgine de sa Vèrgine Addolorata si cunservant a S'Alighera, in diferentes crèsias, bator còpias impreadas in tzerimònias diferentes.

Su Martis Santo tenet logu l'Aiat Protzessadu dels  Misteris (sa Professone de sos Arcanos) chi movet de sa crèsia de Santu Frantziscu e si dirighet cara a sa catedrale de Santa Maria, acumpangende las ses istàtuas, giutas a coddu, chi rapresentant sos momentos prus significativos de sa Passione de Cristu e chi cointzident cun sos chimbe arcanos dolorosos de su Rosàriu. Sos grupos iscultòreos rapresentant in s'òrdine: Gesùs in s'ortu de sos ulivi, sa flagelladura, s'incoronatzione de ispinas, Gesùs chi giughet su fardello de sa Rughe, su Cristu Crocifisso e, in fines, serrat su corteu Maria Addolorata.

Sas tzelebratziones sighint su Giòvia Santo cun sas duas tzerimònias de Las Cerques e de s'Arboramento. Sa professone de Las Cerques, movet dae sa crèsia de sa Misericòrdia, sede de sa Confraternita, giughende una pitica istàtua de Sennora Nostra de sos Sete Dolores chi, vaghende de crèsia in crèsia, chircat in manera disisperada su Fìgiu. Sa chirca non dat calicunu èsitu e, gasi, sa professone in manera trista torrat a acumpangiare a sa crèsia de sa Misericòrdia sa Madonna (finas a sa metade de su Noighentos sa professone moviat e si concruiat in s'antiga crèsia de su Rosàriu como sede de su Museu Diotzesanu). Concruidu su ritu de Las Cerques, de sa matessi crèsia movet su Santcristus, acumpangiadu dae una longa, sumissa e ammajadora professone chi acabat in catedrale pro su Ritu de s'Arborament (tèrmine operadore una sìntesi intre s'espressione bìblica e litùrgica arbor crucis e su verbu arborar impreadu dae sos marineris aligheresos pro inditare s'atzione de issare sas velas). Su Santcristus lompet a Catedrale pro sa bàndida tzerimònia de s'artziada subra de sa rughe a òpera de sos confratelli de sa Misericòrdia. De cuddu momentu, e totu sa die sutzessiva, su Cristu in Rughe, bigiadu a turnu de sos confratelli, est veneradu dae una truma de fideles chi li pasat acanta in mesto raccoglimento.

Sas tzelebratziones de sa Chenàbura Santo tenent cumintzu cara a sas oto a sero a pustis de s'adoratzione de sa Rughe chi est narada in manera pobulare sa Missa Fugi Fugi e s'acumprit in Catedrale. Unu corteu diretu a sa crèsia de Santa Maria, movende·si dae sa de sa Misericòrdia, protzedit longu sas viuzze de sa tzitade betza e giughet, in prus de sos trastos chi bisòngiant pro schiodare Gesùs de sa Rughe (tenaglie e marteddu), fintzas sas longas iscalas de linna subra de cales ant a artziare duas de sos bator barons pro fàghere s'òpera. Custos, in manera antiga seberados petzi intre sos tzitadinos nòbiles o laureados, como intre sos confratelli de sa Misericòrdia, impersonant Nicodemo e Giuseppe de Arimatea. Isfilant in custa professone fintzas sas istàtuas de San Giuanne e de s'Addolorata, chi acumpàngiant su summenzionato bressol.

Su momentu prus intensu e drammàticu de custa die e de totu sa Chida Santa est su ritu de su Desclavament (schiodamento de su Cristu de sa rughe), cun su cale cada annu sa colletividade rivive su dolorosu momentu de sa depositio. Su ritu cumintzat no in pessu chi sa professone intrat a Catedrale e cada pessonàgiu de sa sacra rapresentatzione si còllocat a su logu suo. Su preigadore dat s'incipit a unu sermone chi finas a non medas annos a oe impreaiat s'antiga limba de sa tzitade e ripercorre sa vida de Gesùs, soffermandosi subra de sos eventos printzipales de sa Passione, finas a lòmpere pro como culminante de sa tzelebratzione: su de sa depositzione. S'aviat duncas sa professone durante sa cale su bultu de su Cristu mortu est giutu, cun totu sos sìmbulos de sa Passione, longu sas bias de sa tzitade illuminada dae sos farols e de sas lughes de sos lampiones chi pro s'ocasione sunt cugugiados dae unu drapu ruju. Su ritu si concruit a note fundat in s'oratòriu de sa Misericòrdia.

In su mangianu de sa domìniga de Pasqua, a inghìriu a sas deghe, s'assistit a s'Addòbiu intre sas duas istàtuas de su Cristu Risòrgidu e de sa Madonna Gloriosa. In manera cuntemporànea, de sas crèsias de Santu Frantziscu e de sa Misericòrdia essint duas distintas professones chi acumpàngiant, de pare a pare, sa Vèrgine e su Cristu Trionfante. Custas s'adobiant intre sa truma festante, intre sos isparos a sarvas de sos fusiles e de sos mortaretti, in sinnu de gosu, acumpangiados dae su sonu festosu de sas campanas de totu sas crèsias. Sas duas istàtuas s'inchinano s'una in antis a s'àtera e sas duas professones si fundent, sighende pro unu breve itinerario acumpangiadas dae sas corporatziones de artes e artes (gremi) cun sos relativos vessilli. Posca sas duas istàtuas torrant in sa crèsia de sa Misericòrdia, ue si tzèlebrat sa Messa de Pasca in limba catalana e acontesset sa distributzione de su pane beneitu.

Istòria de s'eventu

Ancora oe sa De sete Santa de S'Alighera est un'eventu intesu meda dae sa populatzione, in prus de chi unu momentu de forte richiamu turìsticu in cantu atirat fideles e turistas de cada parte de sa Sardigna e de sas comunidades catalanas de s'Ispagna.

Sos ritos de sa Chida Santa, chi torrant a artziare cun probabilidade meda a sa fine de su sèculu XVI, si còllocant in su perìodu de sa riforma catòlica.

Sa Confraternita de Sennora Nostra de sa Misericòrdia (Confraria dels Germans Blancs), afundat sas orìgines pròpias in su movimentu penitenziale de sos Disciplinados Bianchi. Unida a s'Arciconfraternita de su Gonfalone, in printzìpiu teniat su còmpitu de tòddere sas limùsinas pro sa redentzione de sos cristianos reduidos in iscravidade de sos corsaros barbareschi. A inghìriu a sa metade de su Seschentos sa Confraternita aiat detzìdidu de costruire s'oratòriu de sa Misericòrdia, a s'internu de su cale at a èssere custoidu su bultu de su Seschentos de su Crocifisso.

Ancora oe sa De sete Santa de S'Alighera est un'eventu cuntzepidu dae sos aligheresos comente a parte de s'identidade culturale pròpia, in prus de chi unu momentu de forte richiamu turìsticu, in gradu de atirare fideles e turistas de cada parte de sa Sardigna e de sas comunidades catalanas de s'Ispagna.