Bidda de Putzu, Torre de Porto Corallo

Sa denominatzione de sa turre torrat a artziare giai a su sèculu XVI pro sa forte presèntzia, in s'àrea, de corallari.
Sa turre compidaiat una zona istratègica: su foghe de su Frumendosa. Custa àrea fiat giai frecuentada in època pùnica, comente a aprodo de sa tzitade de Sarcapos/Sarrabos e, in època medievale, fiat amparada dae s'iscumpartu casteddu de Malvicino o Sarrabos. Su fortilizio atuale, a 15 m s.l.m., fiat in cuntatu visivu cun sa turre de Monte Ruju, a nord, e cuddas de sas Salinas e de Capo Ferradu, a sud.
Sa turre fiat istada costruida dae sa Reale Amministratzione de sas Torri in s'ùrtima dècada de su sèculu XVI.
Sa forma est tzilìndrica, cun unu lèbiu svasamento; s'artària, de su livellu de terra finas a sa tzima de su spalamento de sa terratza, est de 14 m. S'intrada a su primu a bellu est abertu a 6,5 m de terra; sa càmera interna, tzirculare, presentat unu diàmetru de 6 m, una bia cupolata e tres troniere. Custu ambiente, naradu fintzas casamatta, est a nàrrere sa càmera interna a proa de bomba, a sa dereta de s'intrada, presentat un'iscala chi ghenna a su pranu superiore e interna a sa muratura. Semper in su primu pranu faghent a notare unu caminetto e sa botola pro calare in sa cisterna sutastante.
In su pranu superiore, a su cumintzu abertu, naradu fintzas pratza de armas, fiat costruida sa mesuluna, un'istrutura lèbia, de sa forma semitzircolare, realizada in cannas e coppi, chi s'imbaraiat in su parapetu cherbeddos terra; sa fine sua fiat su de amparare sas munitziones e sos òmines de sa turre pro sa note; in su ladu mare, imbetzes, sa muratura fiat merlata pro s'alloggiamento de sos cannones.
Sa turre, in una relatzione de su 1720, aparit in bonu istadu; chimbanta annos a pustis, su manufatu netzessitaiat de restàuru e gasi, intre su 1777 e su 1778, fiat istada derrùida e torrada a costrùere s'istrutura superiora finas a su livellu de su boccaporto; àteros interventos fiant istados realizados in su 1791 e in su 1798.
Sa turre, in sa relatzione de su 1767 de su piemontesu Ripol, est inditada comente a turre de guàrdia cun unu piticu distacamentu cumposta dae un'alcaide, duos sordados e un'armamentu costituidu dae duos solas spingarde.
In su sèculu XIX su pranu superiore fiat istadu serradu, fiat istadu artziadu totu su parapetu e totus sas merlature fiant istadas trasformadas in ventanas; in su matessi perìodu fiat istada adossada a sa turre un'iscala in pedra.
Sa turre de Porto Corallo, comente a iscriet De sa Marmora, aiat subidu s'atacu in su 1812 de una flota de barbareschi de sa Tunisia, denegadu gràtzias a s'interventu de gentes de Bidda de Putzu e Murera.
A fùrriu a sos annos trinta de s'Otighentos sa turre fiat istada acontzada subra de progetu de s'architetu Melis; tando, a pustis de su 1842, dada supressione de sa Reale Amministratzione de sas Torri, impreada a àteras fines. Est istada restaurada in su 1984.

Istòria de sos istùdios
Sa turre est cumpresa in sas òperas printzipales subra de sas fortificatziones costeras in Sardigna.

Bibliografia
A. De sa Marmora, Itinerario de s'Ìsula de Sardigna, Casteddu, Alagna, 1868;
E. Pillosu, Sas turres costerinas in Sardigna, Casteddu, Tipografia Sa Cartotecnica, 1957;
E. Pillosu, "Un'inèditu raportu de su Chimbighentos subra de sa defensa costera de Marco Antonio Camos", in Nou Bullettino Bibliogràficu Sardu e Archìviu de sas traditziones populares, V, 1959;
F. Fois, Torri ispagnolas e fortes piemontesos in Sardigna, Casteddu, Sa Boghe Sarda, 1981;
G. Montaldo, Sas turres costeras in Sardigna, Tàtari, Carlo Delfino, Tàtari 1992;
F. Russo, Sa defensa costera de su Rennu de Sardigna de su XVI a su sèculu XIX, Roma, Istadu majore de s'Esèrtzitu, Ufìtziu istòricu, 1992;
G. Montaldo, "Fortes e Torri Costeras", in Sas Architeturas fortificadas de sa Sardigna tzentru-meridionale. Àutos de sa Die de Studio, Casteddu 16 santugaine 1999;
M. Rassu, Guida a sas turres e fortes costeris, Casteddu, Artigianarte, Casteddu 2000.

Comente arribbare
Acudende dae sa SS 125 dae Murera, bisòngiat colare Bidda de Putzu e, a sa periferia nord est de su paisu, imboccare sa derramadura de sa SP 99 pro Porto Corallo.