Tissi, Crèsia de Santa Vittoria

Su territòriu de Tissi, cursadu dae numerosos cursos de abba, intre cale su Riu Mannu, est ricu de documentatzione archeològica partinde dae s'època preistòrica. Torrat a artziare a s'època bizantina su cultu pro Santa Vittoria e Santa Anastasia.
Su primu mentovu de su tìtulu de "santa Vitòria de Tissi" s'agatat in su "Condaghe de San Michele de Salvenero" (XII-sèculu XIII). Sa fàbrica torrat a artziare a sa segunda metade de su sèculu XII.
Sa crèsia romànica, in contzas calcàreos cun inserti in pedra vulcànica, si presentaiat a àula mononavata, cun cobertura de linna e àbside semitzircolare. S'aspetu de oe est frutu de una ricostrutzione de su sèculu XVII chi at giutu a su càmbiu de su cobertura de linna cun bias in muratura, a carrada, at modificadu su fundu de s'àbside (de semitzircolare a cuadrangulare) e at creadu una sèrie de capellas laterales.
De sas istruturas romànicas abarrant su costàgiu N/O e sa fatzada, scandita in oritzontale de una sùtile curnisa cun noe archetos impostados subra de peducci. Ognunu de custos tenet una decoradura diferente: conca de ariete, conca umana, vàrios motivos fitomorfi. A su tzentru de sa fatzada s'aberit su portale, architravato cun arcu de iscàrrigu torradu a pesare, chi alterna contzet in calcare craru e in vulcanite iscura. A su cùcuru de sos spioventi s'innalza su campanile a vela de su sèculu XVII.

Istòria de sos istùdios
S'istoriografia pigat sas mossas de sa boghe "Tissi" curada dae Vittorio Angius pro su "Ditzionàriu" de su Casalis (1850). In su sèculu sutzessivu si signalant sos contributos Ginevra Zanetti subra de sos Vallombrosani in Sardigna (1968) e sas ischedas de Renata Serra (1989) e Roberto Coroneo (1993) in sos rispetivos volùmenes subra de s'architetura romànica in Sardigna.

Bibliografia
V. Angius, "Tissi", in G. Casalis, Ditzionàriu geogràficu istòricu-istatìsticu-cummertziale de sos Istados de S.M. su Re de Sardigna, XX, Torinu, G. Maspero, 1850, p. 983;
R. Serra, Sa Sardigna, cannaca "Itàlia romànica", Milanu, Jaca Book, 1989, pp. 397-399;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300. Nùgoro, Ilisso, 1993, ischeda 90;
R. Coroneo, Aiat pedidu romànicas de sa Sardigna. Itinerari turìsticu-culturales, Casteddu, AV, 2005, p. 28.