Su situ archeològicu est localizadu subra de unu pranu de orìgine vulcànica incraradu subra de s'isponda nord-otzidentale de su lagu Omodeo, in s'àrea de s'altura de Abbasanta, in sa Sardigna tzentrale.
Su cumplessu est costituidu dae unu nuraghe, unu bidditzolu e duas tumbas de gigantes. A sa base de su rilievu sunt fossadas numerosas domus de janas.
Su nuraghe est un'edifìtziu trilobato a su cale s'imbarat – in su cuadrante espostu a O – unu corpus de forma sub-a forma de trapètziu. Su nùcleu originàriu est rapresentadu, fortzis, de custu ùrtimu edifìtziu chi, isvilupende·si longu s'asse ISCO-NO, costituit sa parte otzidentale de su cumplessu. L'istruturat, lacunosa pro sas derrotas e avviluppata de una fita vegetatzione in su ladu O, presentat - in su cuadrante NO – unu profilu sinuoso.
Su chirru ISCO, cuddu mègius cunservadu (m 11,5 x m 5 de artària max.), est costruidu cun filari orizontales de blocos irregulares de predamolina de mèdias e grandu dimensiones. Su malu istadu de cunservatzione impedit de individuare s'intrada de s'edifìtziu e s'articolatzione de sos ispàtzios internos. Nointames, la format sub-a forma de trapètziu induit a lu cunsiderare unu nuraghe a passadissu (fine Brunzu antigu-cumintzos Brunzu mèdiu).
Su nuraghe trilobato (Brunzu mèdiu avantzadu-Brunzu reghente-Brunzu finale) mustra un'andamentu còncavu-convesso. S'intrada a su cumplessu s'aberiat, fortzis, in su muru retilìneu de su chirru SI, in su tretu cumprèndidu intre sas duas turres angulares. De sa turre esposta a O, de fundu tzirculare, si cunservat petzi unu cùrtziu tràidu de su paramentu muràriu esternu. Sa turre esposta a E, atzessìbile a traessu de un'intrada architravato furriadu a SI, presentat - a s'internu - unu vanu de pranta tzirculare cun una nitza disposta in asse cun s'intrada (m 3,7 de diàmetru), cobertu a "tholos" (m 5,4 de artària). Subra de su muru mancu, a m 1,00 de su pamentu, s'aberit s'atzessu a unu coladòrgiu oe tapadu dae sa derrota.
A NDE s'isvilupat s'ampru tretu de cortina còncavu-convessa chi giunghet custa turre cun una de tres situada prus a N. Sa cortina est costruida cun blocos de grandu dimensiones in òpera poligonale, in sos filari de base, e cun contzet squadrati e de dimensiones minores in sos filari superiores. Sa turre N, ingombra de ruinas, mustra subra de su pranu de derrota unu cùrtziu tràidu de su paramentu muràriu de sa càmera. Su lobu setentrionale si giunghet a s'edifìtziu sub-a forma de trapètziu cun un'ampra ellisse ue s'isvilupat unu passadissu. Sa turre tzentrale resìdua pro un'artària màssima de m 2,5.
Sa serente necròpoli s'incrarat suggestivamente subra de su pranu, cun bista aberta subra de su lagu.
Sa tumba II presentat su clàssicu ischema planimètricu: corpus tombale absidato, passadissu funeràriu cobertu, prospetu architetònicu a esedra. Su corpus tombale est dispostu longu s'asse SN, cun intrada a S (m 9 x m 5,53). Su paramentu muràriu esternu, posadu subra de una crepidine in òpera poligonale, est costituidu dae lastrones in òpera isodoma (grussesa murària m 10,8 - fiancadas, m 2,73 - àbside). S'esedra, cun bancone sedile interrùmpidu - in currispondèntzia de s'intrada - de una prataforma tzirculare, est costituida dae filari de pedras isodome (corda màssima m 11,6).
S'intrada a su monumentu, retangulare (m 0,35 x m 0,70; grussesa m 0,35), s'aberit in su grandu lastrone tzentrale de s'esedra. Su portellu de serrada, atzapadu pagu a tesu, tenet forma parallelepipeda e àngulos smussati; unu ricuadru tzentrale isculpidu in rilievu in una de sas caras majores cunsentiat s'adatamentu a su portellu. Sas caras laterales e cudda superiora giughent tuvu pro fatzilitare su mudamentu de sa lastra. Su passadissu, retangulare (m 4,7 x m 0,80), est costruidu in òpera isodoma, cun blocos verticales a sa base e aggettanti superiormente. De su muru de testada si cunservat unu lastrone e unu blocu subrapostu de minores dimensiones. Est dàbile chi sa cobertura esseret in ogiva tronca. Su pamentu est rivestidu cun grandu lastras.
Unu "contzo a dentelli" tuva-piramidale (larghesa m 0,50), chi est istadu atzapadu, coronaiat sa tzima de s'esedra.
Sa tumba torrat a artziare a su Brunzu mèdiu-Brunzu reghente.
Sa tumba I est ancora in fase de iscavu e istùdiu.

Istòria de sos iscavos
Sos iscavos sunt istados giutos dae Giuseppa Tanda. Sa tumba II est istada fossada in su 1987, 1988, 1990; sa tumba I, su nuraghe e su bidditzolu sunt ancora in cursu de iscavu.

Bibliografia
M. Sequi, Nuraghes, manuale pro connòschere 90 grandu turres megalìticas de sa Sardigna, Robbiate, Multigraf, 1985, p. 21;
G. Tanda, "Sa tumba n. 2 de Iloi a Sedilo. Nota preliminare a sa campagna 1987", in Sa Sardigna in su Mediterràneu intre su Brunzu Mèdiu e su Brunzu Reghente (XVI-su de XIII sèc. a.C.), Àutos de su de III Cunvegnos de istùdios: Unu millènniu de relatziones intre sa Sardigna e sos paisos de su Mediterràneu, (Ceraxus, Casteddu, 19-22 santandria 1987), Casteddu, Editziones de sa Torre, 1992, pp. 55-69;
Sedilo. Sos monumentos - 1: Sos monumentos situados in s'àrea de su progetu, a cura de G. Tanda, Biddanoa Monteleone, Soter, 1995, pp. 113-117, pp. 122-123;
A. Depalmas, "Su territòriu de Sedilo durante sos tempos preistòricos", in Sedilo – I: S'istòria, Casteddu, 1998, pp. 14-18.

Comente arribbare
Dae s'Abbasanta-Nùgoro (SS 131 bis) si pigat s'illoidura pro Sedilo/Sud. Si costeggia s'istadu e tando, deretu a pustis de su campu isportivu, s'acumprida a manca. Si protzedit pro unos 800 metros, svoltando tando ancora a manca. Aia cursadu 400 metros su caminu tenet tèrmine in unu piticu ispiatzu. Dae inoghe si protzedit a pees pro un'àndala sassosa delimitada dae unu muru a sicu, tenende semper sa manca. Si lompet a rugrare un'àndala prus ampra, su s'imbocca cara a su caminu, pighende posca sa prima àndala a manca. Si lompet a costeggiare su nuraghe chi, longu su percursu, est belle semper visìbile a largu, a pustis de unos bìndighi minutos. Sas tumbas de gigantes sunt, imbetzes, assetiadas a manca de s'àndala, subra de s'oru de su pranu cun ampra bista subra de su lagu Omodeo.