Dèximu Putzu, Battistero e Crèsia de San Giorgio

Sa crèsia de San Giorgio est in sa lestra periferia S/E de Dèximu Putzu, a sos oros de su piatza·las retrostante sa parrochiale de sa Madonna de sas Gràtzias.
Sa prima noa documentària de sa crèsia de San Giorgio torrat a artziare a sa fine de su sèculu XI e est cuntenta in unu documentu chi nde decretat sa lassa, a banda de su giùighe de Casteddu, a sos mòngios vittorini de Marsìllia. Sos mòngios l'aiant torradu a costrùere in formas romànicas, subra de una prus antiga àula de cultu.
S'edifìtziu preesistente, cun fundu a rughe latina, fiat costituidu dae un'ùnica navada cun àbside a E. A su suo internu, in un'ambiente a S de s'àula, fiat collocada una bartza batesimale de forma cuadrada (m 0,65 de ladu) rivestida de intonaco, cunfrontàbile, pro dimensiones e tècnica de traballadura cun s'individuada in s'àrea sutastante sa crèsia de San Giovanni Battista de Nurachi. Sa posta de su pamentu in fase cun sa bartza torraiat a impreare frammentos de unu mosàicu datàbile a su sèculu III p.C., recuperados, cun bona probabilidade, de un'edifìtziu pùblicu localizadu in sas bighinàntzias de sa matessi crèsia. Non sunt istados recuperados repertos ùtiles a incuadrare in cronologia sas fases de impreu de su giassu, gasi comente no est istada individuada perunu interru presu a s'edifìtziu de cultu. Sa crèsia e su battistero podent, nointames, èssere assignados a su sèculu VI e sunt riferibili a un'insediamentu postu longu su de X mìllios de sa bia "a Karalibus Sulcos", comente a inditat su nùmene de su tzentru modernu, riferibile a s'antigu topònimu "A Decimum (milliarium)".
Sa crèsia romànica tenet fundu trinavata e est andada addòbiu a graes mudas. De sa fase de impiantu restat petzi sa fatzada, in pedra calcàrea, iscumpassada dae campanile a vela. S'àula fiat istada torrada a acontzare in su sèculu XVI, cando sa crèsia fiat istada puru dotada de unu polìticu pitòricu.

Istòria de sos iscavos
In su 1989 Donatella Mureddu at curadu s'iscavu archeològicu pro contu de sa Soprintendenza a sos Benes Archeològicos pro Provìntzias de Casteddu e Aristanis.

Bibliografia
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300, collana "Istòria de s'arte in Sardigna", Nùgoro 1993, sch. 40;
S. Basciu, Sa crèsia de San Giorgio a Dèximu Putzu intre faschent e arcanu, Casteddu, 1997;
P.G. Spanu, Sa Sardigna bizantina intre VI e sèculu VII, collana "Mediterràneu tardoantico e medievale. Iscavos e chircas", Aristanis, S'Alvure, 1998, pp. 150-152;
P.G. Spanu, "Sa cristianizatzione de s'ambiente rurale in Sardigna", in Sa Sardigna paleocristiana intre Eusebio e Gregorio Magno. Àutos de su Cunvegnu Natzionale de Studios, Casteddu, 1999, pp. 485-495;
P.G. Spanu, "Sa Sardigna", in A sas orìgines de sa parròchia rurale (IV-sèculu VIII). Àutos de sa die temàtica de sos Seminàrios de Archeologia Cristiana, Tzitade de su Vaticanu, 1999, pp. 181-204;
V. Fiocchi Nicolai-S. Gelichi, "Dèximu Putzu (CA), San Giorgio", in "Battisteri e aiat pedidu rurales (IV-sèculu VII)", in S'edifìtziu batesimale in Itàlia. Aspetos e problemas. Àutos de su VIII Congesso Natzionale de Archeologia Cristiana, Bordighera, 2001, pp. 370-371;
D. Mureddu, "San Giorgio de Dèximu Putzu: un'ecclesia rurale altomedievale", in Insulae Christi. Su cristianèsimu primitivu in Sardigna, Còrsica e Baleares, a cura de P.G. Spanu, Aristanis, S'Alvure, 2002, pp. 453-464;
P.G. Spanu, "Sa viabilidade e sos insediamentos rurales", in A sas làcanas de s'imperu. Istòria, arte e archeologia de sa Sardigna bizantina, a cura de P. Corrias-S. Cosentino, Casteddu, M&T Sardigna, 2002, pp. 115-125.