Carluforti, Istadu de Inosim

Carluforti est situada in s'ìsula de San Pedru, sa segunda pro mannària de sas ìsulas de s'arcipelagu sulcitano, a S/O de sa Sardigna.
'YNSM overas INOSIM ("ìsula de sos sparvieri") fiat istadu s'antigu nùmene de s'ìsula de San Pedru. Su nùmene, chi cun probabilidade ricalcaiat su de su pretzedente abitadu fenìtziu, compare in un'iscritzione pùnica de su sèculu III a.C. atzapada a Casteddu. Issa aporrit s'indicu de unu logu de cultu dedicadu a su deus Bashshamem situadu in s'"ìsula de sos sparvieri", identificada apuntu cun s'ìsula sulcitana.
S'ìsula fiat istada cun probabilidade frecuentada fintzas in una fase pretzedente a sa colonizatzione levantina. S'insediamentu istàbile, documentadu dae una bundante cantidade dae tzeràmica fenìtzia, fiat nàschidu verosimilmente in su sèculu VIII a.C., in s'àmbitu de unu protzessu de ocupatzione de sas àreas istratègicas sulcitane, agabbadu a su controllu de sas bias de atzessu a sas risursas metallifere de s'Iglesiente.
S'ipotizat chi s'àrea de sa turre San Vittorio esseret in cuddu tempus un'isolotto, posca collegadu a s'ìsula majore de unu tombolo arenosu: duncas una situatzione favorèvole, cale s'agiunghiat, a N/E de s'abitadu, unu bonu portu, comente a parent documentare sas bighinas salinas chi ant torradu numerosos frammentos de ànforas cummertziales.
In una zona deretu a N de Carluforti est istadu imbetzes localizadu s'insediamentu de edade pùnica, testimoniadu dae sos restos affioranti de un'edifìtziu postu in positzione dominante: fortzis, ma non si nde tenet sa tzertesa, su matessi tèmpiu de Bashshamem tzitadu in s'iscritzione casteddàia.
S'istrutura ammustrat un'ambiente majore retangulare e àteros ambientes minores chi òcupant un'àrea bastante ampra. Sos muros, reduidos a su zoccolo de base, sunt costruidos cun pietrame minutu e grussos blocos irregulares cun sa tècnica de su "pseudo telàrgiu".
Semper in sa matessi zona, sunt istados reconnotos sos rùderes de una tzinta fortificada costruida cun grandu blocos squadrati.
Cantu a sas àreas funeràrias, est ancora de localizare sa necròpoli fenìtzia, mentras parte de cudda pùnica est como visìbile intre su viale Salvo De Achistu e sa pigada Giorgio Rombos, acanta s'innestu de bia Porta Casebba. Si tratat de tumbas a càmera fossadas in sa vulcanite.

Istòria de sos iscavos
S'interessu pro sas testimonias archeològicas de s'ìsula fiat nàschidu a sa fine de su '500, cando Giovanni Francesco Fara aiat mentovadu unos cantos monumentos. In su '700, a pustis de su reinsediamento de s'ìsula a òpera de sos piscadores lìgures de Tabarka, su tedescu Giuseppe Fuos aiat dadu noa de s'esistèntzia de tumbas a càmera pùnicas. De cuddu momentu s'ìsula fiat istadu ogetu de rinvenimentos e istùdios comente a sos de De sa Marmora e de su Spano, finas a cando, in su 1878, unu dischente de su Spano, Vincenzo Crespi, aiat giutu sa prima campagna de iscavos archeològicos ufitziale. In su 1962 Ferruccio Barreca aiat giutu un'esploratzione topogràfica e Gennaro Pesce aiat fatu unu sàgiu de iscavu acanta sa turre de San Vittorio, a S de Carluforti. Acanta sa matessi turre, in su 1983, Paolo Bernardini e Raimondo Zucca localizant s'insediamentu fenìtziu.

Bibliografia
R. Curcuriga, Insulae Sardinia et Còrsica: sas ìsulas minores de sa Sardigna e de sa Còrsica in s'antighidade, cun sa collaboratzione de P. Ruggeri, Roma, Carocci, 2003;
P. Bernardini-R. Curcuriga, "Indìgenos e fenìtzios in sas ìsulas de San Vittorio e Male De Ventre", in Actes du Congrès de Siliana (Siliana, 10 martzu 2004), in cursu de istampa.

Comente arribbare
Dae Igrèsias si crompet sa SS 130 e si sighit conca a Carbònia. Su caminu rugrat sa SS 126, de cursare finas a s'artària de Bacu Abis. S'acumprida a s., SP 82, pro Portescusi. S'ìsula de San Pedru e su majore tzentru suo, Carluforti, sunt chi si podent sighire cun duas lìnias de traghetu de su portu de Portovesme/Portescusi e Cala Seda, chi si podet sighire a discansu de Carbònia.