Villacidro, Crèsia de Santa Bàrbara

Su burgu gosat de un'ideale espositzione a est e si tendet in manera durche intre losanos oliveti e frutteti a sos pees de su massissu de su Linas. Est inghiriadu dae montes ricos de cursos de abba e padentes chi acasàgiant numerosas mesches de animales agrestes, comente a su cherbu sardu, su mugrone e s'àbbila.
S'impiantu urbanìsticu, cunditzionadu dae s'ubicazione - ùnica in Sardigna - a s'oru de unu conoide, s'est isvilupadu in duos nùcleos: unu prus a badde, fraigadu subra de terrinos a pendèntzia tenue, presentat una màllia viària ampra e unu tessutu edilìtziu de modesta calidade; su nùcleu a monte, caraterìsticu in manera majore, est formadu dae lotos cumpatos de abitatziones pro su prus in pedra, chi si partint radialmente de sa pratza de sa parrochiale dedicada a Santa Bàrbara.
Sa parrochiale de Villacidro rapresentat unu pregevole esèmpiu de imitatzione de formas artìsticas importadas dae su prus mannu a beru ambiente culturale europeu.
S'elementu coltu s'evidèntziat mescamente in su sèberu de s'impiantu contrareformìsticu de s'àula ùnica cun tres capellas pro ladu, in sas coberturas a carrada, in s'impreu de òrdines evòlvidos e cun atentu proportzionados e in su sèberu de temas decorativos de sa traditzione clàssica, comente a su capitellu iònicu e sa lesena lisa.
De s'originària de su Chimbighentos fràigu gòticu-catalana sa crèsia cunservat su campanile e sa ''capilla mayor'' de sa bia istellare, elementos chi non fiant istados interessados dae su progetu de restruturatzione cummissionadu in su 1670 de missennore Pietro Vico. Sos traballos fiant istados afidados a su capomastro genovesu Domenico Spotorno su matessi chi, in cuddos annos, torraiat a acontzare in formas barocas fintzas sa crèsia majore de Casteddu. Custa tzircustàntzia diat fàghere ipotizare chi non si trataret de un'architetu mutidu, in bia etzetzionale, pro sa catedrale casteddàia ma de un'apaltadore espertu pro traballos chi recheriant òperas cales sas cùpulas cun sos relativos pennacchi, furriadas a totu de ses, trabeazioni esecutadas subra de sa base currente de sos òrdines clàssicos chi fortzis non resurtaiant ateretantu familiares a sos puru bonos prepostos a sos traballos residentes in s'Ìsula.
A giudicare de sa situatzione atuale sa parrochiale de Villacidro rispondet a su modellu casteddàiu in su disponimentu de s'ispàtziu, distintu subra de tres diferentes superfìtzies, ue sas partes laterales, campada a pustis de campada, presentant cupolette paragonàbiles, cando chi sena lucerne, a sas de sa crèsia majore de Casteddu.
Sa fatzada est costituida dae una superfìtzie lada concruida dae unu coronamentu a ''capeddu de carabineri''. Ùnicos elementos decorativos sunt su portale tzentrale cun tìmpanu semitzircolare truncadu e istemma insertadu in s'interrutzione de su tìmpanu e una subrastante abertura retangulare. A dereta de sa fatzada est sa turre campanaria costituida dae tres òrdines a fundu cuadradu coronados dae una balaustra e iscumpassados dae un'òrdine a fundu otagonale concruidu dae unu cupolino ottagono rivestidu in maiolica. Su fràigu de sa turre campanaria fiat cumintzadu in su 1639 a òpera de su Mastru Paolo Andriola subra de initziativa de s'artzipìscamu Manchent de Casteddu e fiat istada giuta a tèrmine in su 1659 dae Mastru Antonio Dore.
In su cursu de su Setighentos sa parrochiale si fiat arrichidu de sos arredos prus importantes intre sos cales istupat s'altare majore, òpera rafinada de Giovanni Battista Mundas, chi apartenet a sas famìlias de sos marmorari lòmpidos a Sardigna de sa Badde de Intelvi in sa segunda metade de su sèculu XVIII.

Istòria de sos istùdios
Sa crèsia est ogetu de una sintètica ischeda in su volùmene de Salvatore Naitza subra de s'architetura tardoseicentesca e purista (1992).

Bibliografia
F. Cherchi Paba, Villacidro e Gùspini, collana ''Cartulàrios Istòricos e Turìsticos de Sardigna'', Casteddu, 1969;
S. Naitza, Architetura de su tardu '600 a su classitzismu purista. Nùgoro, Ilisso, 1992, ischeda 5;
Villacidro, intre architetura e arredos sacros. Catàlogo-ghia de su museu de Santa Barbara, a cura de A. Piras, Villacidro, 2000.

Comente arribbare
Subra de sa SS 293 a su km 22,4 s'istacat sa variante chi superat su riu Lenos e cunsentit de artziare (km 5,1) a s'abitadu de Villacidro.