Santadi, Istadu de Pani Loriga

Su giassu est localizadu in manera geogràfica subra de un'altura de natura tufacea paleozoica, contornata a E de su cursu de su Riu Mannu. Sa favorèvole positzione asseguraiat su controllu de duas antigas bias de penetratzione chi collegaiant su Surcis orientale cun sa badde de su Cixerri e cun su Campidanu de Casteddu.
Su montigru de Pani Loriga si presentat comente a una rica istratificatzione culturale chi documentat sa continuidade insediativa de s'època prenuràgica (necròpoli a domus de janas) finas a cudda pùnica. S'insediamentu, una de sas colònias fenìtzias giradas a su controllu de su territòriu e a s'isfrutamentu de sas risursas de sa rica ala de intro sulcitano, fiat istadu fundadu intre sa segunda metade e sa fine de su de VII sèc. a.C., comente a testimòniat sa tzeràmica atzapada subra de s'acròpoli.
Custa fiat localizada subra de sa parte O de su montigru e fiat atzessìbile de S/E a traessu de unu caminu collegadu a sa base de sa punta. Sos restos archeològicos non sunt a discansu interpretabili, ma paret individuàbile a inghìriu a sa pibirista de s'altura una dòpia tzinta murària a grussos blocos chi inserrat una pretzedente istrutura nuràgica, su nuraghe Diana. S'atzessu a s'acròpoli a traessu de sa tzinta murària esterna mustra istruturas articuladas: subra de su chi bessat E de sa fortificatzione sunt istados difatis individuados vanos de abitatzione chi, creschende sa grussesa murària, costituiant un'elementu difensivu agiuntivu.
Sa fortificatzione cunteniat una sèrie de edifìtzios interpretabili comente a bighinadu abitativu, chi torrat a artziare a su de III sèc. a.C.
Sa necròpoli fenìtzia, de sa cale sunt istadas fossadas unas 150 tumbas, datàbiles intre sos primos annos e sa segunda metade de su de VI sèc. a.C., fiat situada subra de unu cùrtziu pranu tufaceo longu las pende·nos S/O de s'altura; fiat caraterizada prus in manera ispainada de interros in fossa, in sas cales fiat praticadu in prevalèntzia su ritu de s'incinerazione. Sas fossas fiant pro sa grandu parte de forma oblunga, e teniant una profundidade de unos 30 cm; in casos prus raros fiant de forma subrettangolare, prus profundas e provididas de riseghe subra de sos chirros longos.
Subra de su chi bessat N/O fiat localizada sa necròpoli pùnica, costituida dae tumbas ipogee fossadas in su bancu tufaceo. Unu passadissu, fintzas issu fossadu in sa roca, costituiat s'atzessu a sa càmera funerària, in sa cale fiant cuntentos sos restos de sos defuntos interrados. Est atestadu fintzas un'ipogeu cun un'ispàtziu antale sa càmera, fortzis cun valèntzia rituale, e cun pilastru tzentrale a s'internu. A bortas sos interros fiant ricavados dae ipogeos preistòricos, sas gai naradas "domus de janas".
Gràtzias a sos asciugàrios chi acumpangiaiant sos corpos de sos defuntos, est istadu possìbile datare sa necròpoli intre su V e su de IV sèc. a.C.
Unu logu de cultu, chi s'est chertu identificare cun unu tofet, mancari sos indìtzios sunt de su totu genèricos, est istadu localizadu a E de s'acròpoli, subra de s'àtera propaggine de su montigru.

Istòria de sos iscavos
Iscobertu in su 1965 de Ferruccio Barreca, su giassu pigat su nùmene de sos duos propietàrios de su terrinu. Fiat istadu interessadu dae diversas campagnas de iscavu a òpera de Giovanni Tore e de Enrico Atzeni intre su 1968 e su 1974. Sos iscavos aiant postu in lughe s'acròpoli e sas necròpolis fenìtzia e pùnica, de sa cale sunt istadas fossadas numerosas tumbas.

Bibliografia
F. Barreca, "Ricerche puniche in Sardegna: L'espansione fenicia nel Mediterraneo", in Ricerche puniche nel Mediterraneo centrale: relazioni del colloquio in Roma, 5-7 maggio 1969, Roma, 1970, pp. 21-37;
G. Tore, "L' insediamento fenicio-punico di Paniloriga di Santadi (Cagliari)", in La ceramica fenicia di Sardegna. Dati, problematiche, confronti. Atti del Primo Congresso Sulcitano(Sant'Antioco, 19-21 settembre 1997), pp. 333-346. M. Botto (a cura di), "Il complesso archeologico di Pani Loriga", Guide e Studi 61, Delfino, 2016.

Comente arribbare
Dae sa SS 130, a s'artària de Silìcua, s'acumprida pro su tzentru abitadu, si rugrat su paisu e s'imbocca sa SS 293 chi giughet a Nuxis. Si rugrat su paisu e s'acumprida a s. deretu pro Santadi. A su km 62 si pigat a s. unu caminu vicinale e la si cursat pro km 1,5 finas a s'intrada de s'àrea archeològica.

Tag

Categoria Struttura: àrea o parcu archeològicu

Tipologia Contenuti: Cumplessu archeològicu
Archeologia

Fruibilità: Abertu

Provincia: Sud Sardigna

Comune: Santadi

Macro Area Territoriale: Sud Sardigna

CAP: 09010

Indirizzo: località pani Loriga

Telefono: +39 0781 954203 +39 348 8866797

Email: museoarcheologicosantadi@gmail.com coopsemata@gmail.com

Sito Web: www.museoarcheologicodisantadi.it/visite-guidate

Facebook: www.facebook.com/sistemamusealedisantadi

ghennàrgiu - nadale

Venerdì - Sabato - Domenica

10:00 - 11:30

Venerdì - Sabato - Domenica

15:30 - 17:00

Informazioni sui biglietti e sull\'accesso: Si cussìgiat de averguare sa fruibilità mutende in manera antitzipada su Museu tzìvicu archeològicu de Santadi. Est netzessàriu, pro sa bìsita a su situ archeològicu, s'impreu de cartzos aiat serradu, isportivas o de trekking.

Modalità di accesso: a pagamentu

Biglietti :

Intreu : 5 €, adultos, .

Reduidu : 3 €, minores finas a sos 14 annos, classes iscolàsticas de cada òrdine e gradu, .

Reduidu : 4 €, grupos de 20 pessones, .

Cumulativu intreu : 7 €, adultos, Pani Loriga, Museu archeològicu, Museu etnogràficu .

Cumulativu reduidu : 4 €, minores finas a sos 14 annos, classes iscolàsticas de cada òrdine e gradu, Pani Loriga, Museu archeològicu, Museu etnogràficu .