Santu 'Ainju, Crèsia de San Gavino

Assetiadu a su tzentru de sa pranura de su Campidanu, a aguale distàntzia de sas tzitades de Casteddu e Aristanis, Santu 'Ainju tenet rastros de insediamentos partinde dae s'edade nuràgica e aiat rivestidu una rilevàntzia istratègica in su Medioevu, cando s'agataiat a sa làcana intre sos giuigados de Casteddu e Arbaree. Oe est importante pro sa popolosità, connètida a s'isfrutamentu de sas risursas mineràrias.
Sa crèsia de Santu 'Ainju est lòmpida a nois respetu modificada in manera grae a sas originàrias istruturas gòticas, chi torrant a artziare cun probabilidade a su sèculu XIV.
S'àula, mononavata, tenet sos muros intonacate e la bortat, a su cumintzu de linna, in muratura. Ùnica parte de s'istrutura trecentesca a s'èssere sarvada est s'àbside, in pedra calcàrea e vulcànica, a fundu cuadradu e cun una ventana archiacuta, in orìgine una bifora.
In su muru d. de su presbitèriu s'agatat unu contzo chi giughet influida sa data 1347, mentras de s'àtera parte s'agatat pintada sa data 1388, in un'iscritzione tratzada subra de unu sùtile pìgiu de intonaco. Faghet a individuare intre sas duas datas su lasso de tempus in cale est istada fraigada a su crèsia.
Sas bias a crusiera costolonate de s'àbside sunt retas de bator mensole isculpidas cun figuras antropomorfas, in sas cales sunt istados identificados sos giùighes Marianu IV e Ugone III de Bas-Serra, soberanos de Arbaree, e Elianora de Arbaree (fìgia de Marianu IV) cun su maridu Brancaleone Dòria.

Istòria de sos istùdios
Sunt numerosos sos contributos subra de sa crèsia de San Gavino, a cumintzare de sa boghe de Vittorio Angius (1849) in su "Ditzionàriu" de su Casalis, pro colare a sas tzitas de Dionigi Scano, in su 1907, e de Raffaello Delogu in su 1953. Prus reghente s'artìculu de Francesco Cesare Casula, de su 1984, de su tìtulu "S'iscoberta de sos bustos in pedra de sos res o giùighes de Arbaree: Marianu IV, Ugone III, Eleonora cun Brancaleone Dòria", sighidu dae sa sintètica monografia curada dae Giuseppe Ispiga, in su 1992. De su 1993 est s'esauriente ischeda in su volùmene de Roberto Coroneo "Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300".

Bibliografia
V. Angius, "San Gavino", in G. Casalis Ditzionàriu geogràficu istòricu-istatìsticu-cummertziale de sos Istados de S.M. su Re de Sardigna, XVIII, Torinu, G. Maspero, 1849, pp. 245-246;
D. Scano, Istòria de s'arte in Sardigna de su XI a su sèculu XIV, Casteddu-Tàtari, Montorsi, 1907, p. 326;
R. Delogu, S'architetura de su Medioevu in Sardigna, Roma, Sa Libreria de s'Istadu, 1953, pp. 223-224;
F.C. Casula, "S'iscoberta de sos bustos in pedra de sos res o giùighes de Arbaree: Marianu IV, Ugone III, Eleonora cun Brancaleone Dòria", in Medioevu sàgios e rassegnas, 9, 1984, pp. 9-28;
D. Salvi, "S'iscavu in sa crèsia de San Gavino, a Santu 'Ainju", in Cartulàrios de sa Soprintendenza Archeològica pro sas provìntzias de Casteddu e Aristanis, 8, 1991, pp. 223-237;
G. Ispiga, Guida a su "Pantheon" de sos Arbaree a Santu 'Ainju, Tàtari, Carlo Delfino, 1992;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300, Nùgoro, Ilisso, 1993, ischeda 170;
R. Coroneo, Aiat pedidu romànicas de sa Sardigna. Itinerari turìsticu-culturales, Casteddu, AV, 2005, pp. 82-83.