Piaghe, Crèsia de San Michele de Salvenero

Su giassu de su campu, oe interessadu dae impiantos industriales, currispondet a su bidditzolu de Salvénero, abbandonadu a sa fine de su Setighentos. Sa crèsia est in paga distàntzia de sa de Sant'Antonio Abate. A sos possedimentos suos in època medievale faghet riferimentu su ''Condaghe de San Michele de Salvenor'' (XII-sèculu XIII).
Sa crèsia de San Michele de Salvenero, rilevante pro dimensiones e significadu in su panorama romànicu sardu, est istada a dolu mannu alterada in sos restàuros de su primu Noighentos.
Su primu mentovu documentàriu torrat a artziare a su 1138, cando su tìtulu "biados Michaelis de Salvenero" currispondet a un'abbadia dipendente de sos mòngios benedetinos de Vallombrosa. In sa crèsia, in calcare e pedra vulcànica, faghent a identificare duas fases costrutivas.
Sa prima fase est contraddistinta de una tècnica pròpia de sos edifìtzios sardos intre sa fine de su XI e sos cumintzos de su sèculu XII, cun impreu de cantones in calcare de pitica e mèdia pezzatura in sas àbsides, in fatzada e in sos costàgios. Sa segunda fase assumet prena evidèntzia in sa sacrestia, a filari de contzas calcàreos in manera regulare alternados a filari de contzas dae pedra vulcànica. A custa fàbrica aiant traballadu sas maestranze operadoras in sa bighina Sant'Antonio de Salvenero, in su primu bator de su sèculu XIII.
Sa crèsia tenet fundu a rughe "commissa", cun àula mononavata e navada cun tres àbsides a S/E. Sa navada tenet cobertura in linna, mentras sos bratzos de sa navada sunt bortados a crusiera, cun su de N/E collegadu a sa sacrestia.
Sa fatzada tenet robustas aiais paradu de àngulu e est torrada a mòvere in tres ispigros, cun un'oculo in asse cun su portale e una lughe cruciforme. Comente s'evince de sas foto de archìviu, sas àbsides sunt istadas torradas a costrùere sena reinserire sas cantones cun sos allògios pro sos batzinos tzeràmicos.

Istòria de sos istùdios
Sa crèsia est mentovada dae Vittorio Angius (1847), ma sos primos istùdios istòricu-artìsticos sunt de Dionigi Scano (1907) e de Raffaello Delogu (1953). Si nde sunt ocupadas Marina Righetti Tostos Rughe (1987) e Renata Serra (1989). Su contributu prus agiornadu est de Roberto Coroneo (1993).

Bibliografia
V. Angius, boghe "Piaghe", in Goffredo Casalis, Ditzionàriu geogràficu istòricu-istatìsticu-cummertziale de sos Istados de S.M. su re de Sardigna, XV, Torinu, G. Maspero, 1847, pp. 452, 456-457;
D. Scano, Istòria de s'arte in Sardigna de su XI a su sèculu XIV, Casteddu-Sassari, Montorsi, 1907, pp. 221-226;
R. Delogu, S'architetura de su Medioevu in Sardigna, Roma, Sa Libreria de s'Istadu, 1953, pp. 78-80;
M. Righetti Tostos Rughe, "Architetura monàstica: sos edifìtzios. Lìnias pro un'istòria architetònica", in De s'eremo a su cenobio. Sa tziviltade monàstica in Itàlia de sas orìgines a s'edade de Dante, Milanu, Scheiwiller, 1987, p. 518;
R. Serra, Sa Sardigna, cannaca "Itàlia romànica", Milanu, Jaca Book, 1989, pp. 394-396;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300. Nùgoro, Ilisso, 1993, ischeda 54;
R. Coroneo-R. Serra, Sardigna preromànica e romànica, cannaca "Patrimoniu artìsticu italianu", Milanu, Jaca Book, 2004, pp. 273-274;
R. Coroneo, Aiat pedidu romànicas de sa Sardigna. Itinerari turìsticu culturales, Casteddu, AV, 2005, pp. 41-42.

Comente arribbare
Si cursat dae Sassari sa SS 131 in diretzione S, pro svoltare a pustis de belle 16 km in diretzione de Fiolinas. A pustis de calicuna chentina de m si scorge sa crèsia de San Michele Arcangelo.