S'anfiteatru s'agatat in s'àrea tzitadina de giuntura intre su bighinadu de Castello e sa zona de Santa Avendrace.
Su tèrmine "amphitheatrum" (anfiteatru) designat unu tipu particulare de monumentu, peculiare de su mundu e de sa cultura romanos, destinadu a acollire sas cumbatas de sos gladiadores (narados "munera") e sas cassas a sos animales ferotzes (naradas "venationes"). Su tèrmine paret in manera crara fàghere riferimentu a sa forma architetònica de s'istrutura: si diat tratare apuntu de unu "amphi-theatrum", cioￃﾨ de unu "theatrum" dòpiu. Su tèrmine remplasat, partinde dae sa prima etￃﾠ imperiale, cuddu piￃﾹ antigu de "spectacula", chi literalmente inditat un'ammenta de sediles de
cale fiat possìbile assistire a un'ispetàculu. Sas piￃﾹ antigas atestatziones de custu tipu monumentale parent torrare a artziare a sa fine de s'II sec. a.C.
Sa realizatzione de s'anfiteatru de Casteddu ￃﾨ datàbile intre s'I e s'II sèculu d.C. S'istrutura sua resurtat in grandu ala fossada diretamente in sa roca de su montigru, siat sas gradinate siat sos ambientes suterràneos. Pro sa realizatzione de sas chi abarrant alas costrutivas, comente a sa fatzada S oramai distrùida, fiat bènnidu impreadu su calcare locale, bogadu in blocos. Sa matessi àrea de s'anfiteatru fiat devènnidu in su cursu de sos sèculos (partinde dae s'etￃﾠ giudicale) una bera e cava pròpia de pedras, impreada siat pro su recùperu de materiale de fàbricu giￃﾠ traballadu siat pro sa bogadura de noos blocos calcàreos. Sos sinnos de custu impreu de s'àrea sunt ancora bene visìbiles. Sa spoliazione sistemàtica aiat tentu fine a inghìriu a sa metￃﾠ de s'Otighentos, cando s'anfiteatru fiat devènnidu proprietￃﾠ comunale.
Durante s'interventu de iscavu giutu dae su Spano fiant bènnidos atzapadas numerosas lastrine de màrmaru, destinadas a cobèrrere sas gradinate, partzidas in tres diversos livellos, cadaunu de sos cales fiat destinadu a sos ispetadores pertinentes a un'ispetzìfica classe sotziale; s'atzessu a cada livellu acontessiat de un'ispetzìficu coladòrgiu. Sa càbida paret deveret aggirarsi a inghìriu a sos deghe mìgia ispetadores. A s'in subra de s'arena fiat assetiadu su "podium", riservadu a sos pessonàgios de majore rilievu. Sas classes sotziales de sos lìberos (partzidos gerarchicamente in "senatores, equites", plebeos e tzeracos) ocupaiant su "ima, mèdia, summa cavea". Sas fèminas e sos iscraos ocupaiant s'ùrtima gradinata cugugiada, sa galleria.
A s'anfiteatru de Casteddu s'acumpriant mescamente cumbatas intre gladiadores e iscontros intre gladiadores e animales ferotzes, ma paret chi s'anfiteatru esseret destinadu fintzas a sa rapresentatzione de ispetàculos teatrales e a s'esecutzione de sas sentèntzias capitales.
S'abba piovana chi si colliat subra de sas gradinate de s'anfiteatru poniat a pare in su cisternone de unu coladòrgiu longu 96 m cale s'atzedet a traessu de un'abertura fossada in sa roca ("euripus") subra de su chirru S de s'arena.

Istòria de sos iscavos
Sas primas noas relativas a s'anfiteatru torrent a artziare a su sèculu XVII e sunt aporridas in un'òpera de Dionisio Bonfant, dedicada in realtￃﾠ a sos fatos de sos santos sardos. Sighit unu perìodu de mudìmene chi benit interrùmpidu in su 1823 dae su capitanu de sa Regia Marina Britànnica William Henry Smith, chi, in sa rapresentatzione sua de sa baia de Casteddu, faghet tzinnu a s'esistèntzia de rùderes de un'antigu anfiteatru, assetiados acanta su cunventu de sos Cappuccini. Unas àteras noas benint aporridas dae s'abate Vittorio Angius in su 1836, de su Valery in su 1837 e de su generale Alberto de sa Marmora in su 1840. ￃﾈ perￃﾲ petzi intre su 1866 e su 1868 chi aiant tentu logu sos primos iscavos, giutos dae su canònicu Giovanni Spano. Su sutzessivu interventu de iscavu, cunsolidamentu e restàuru torrat a artziare a su 1937-38, giutu dae s'archeòlogu Doro Levi.

Bibliografia
P. Meloni, Sa Sardigna romana, Sassari, Chiarella, 1992;
S. Angiolillo, S'arte de sa Sardigna romana, Milanu, Jaca Book, 1982;
P. Pala, S'anfiteatru romanu de Casteddu, Nùgoro, Insula, 2002;
A.M. Colavitti, Casteddu; S'Erma de Bretschneider, Roma, 2003;
A.M. Colavitti-C. Tronchetti, Guida archeològica de Casteddu, cannaca "Sardigna archeològica. Ghias e Itinerari", Sassari, Carlo Delfino, 2003;
A. Mastinu, Istòria de sa Sardigna antiga, Nùgoro, Su Maestrale, 2005;
M. Dadea, S'anfiteatru romanu de Casteddu, cannaca "Sardigna archeològica. Ghias e Itinerari", Sassari, Carlo Delfino, 2006;
M. Dadea, "Unu grafitu paleocristianu cun figura de nave in Casteddu", in S'edifìtziu batesimale in Itàlia. Aspetos e problemas. Àutos de su VIII Congesso Natzionale de Archeologia Cristiana, Bordighera, 2001, I, pp. 155-159.