Santu Pedru, Crèsia de San Pedru

S'edifìtziu est como inserradu in s'abitadu de Santu Pedru, assetiadu in sa badde de Pula, a paga distàntzia de su mare.
Sa crèsia de San Pedru a Santu Pedru est un'episòdiu minore, ma non pro custu prus pagu significativu, de su fatu edilìtziu romànicu in Sardigna.
Mancant documentos coevi a s'època de fàbricu, collocabile a sa fine de su sèculu XIII. Sa crèsia ammustrat unu fenòmenu peculiare de s'architetura de cuddu sèculu, chi in Sardigna signat s'innestu in sa prassi costrutiva romànica de elementos desunti de su bagàlliu decorativu de s'istile gòticu. Si tratat de unu momentu de coladòrgiu chi acrarat sas modalidades de avvicendamento de sas currentes istilìsticas in s'arte: non cambiamentos improvisos e netos, ma initziales subraponiduras cara a su de prevàlere de un'istile subra de unu àteru.
Sa crèsia duecentesca, in pedras calcàreas de sas tonalidades caentes, tenet fundu a navada ùnica concruida dae un'àbside orientada in manera perfeta e coberta dae unu cobertura de linna. S'ispàtziu internu est scandito in campadas dae arcos diaframma a totu de ses. A sas dimensiones reduidas s'assòtziat una tzerta lineare simplesa de sos paramentos esternos.
Sa fatzada est partzida mediante lesene in tres ispigros, chi si concruint cun archetos pènsiles a ses agudu impostados subra de peducci cun ornados geomètricos, vegetales o a simpre modanatura. In diversos puntos de sa fatzada, culminante cun unu campanile a vela, sunt presentes tuvos semisferiche destinadas a allogiare batzinos tzeràmicos como pèrdidos. In sos prospetos laterales si ripropone sa matessi partzidura in ispigros in pessu chi osservada, e sa matessi teoria de archetos chi però sunt semitzircolares.
Su costàgiu N si distinghet pro sa presèntzia de su portale chi ricalcat s'ischema de su de fatzada. In custu casu si signalat s'architrave in pedra murra de s'ornadu interessante: una rughe e una figura umana ischemàtica meda si disponent in su campu decorativu realizados a rilievu iscrefiadu meda. In su prospetu absidale sos archetos, chi sighint sos printzipales de su cobertura, sunt torra in ses agudu e lobati in sa parte superiora. Longu su semichircu a sa base de sa cobertura de su catino absidale, custu sistema ornamentale si cunservat petzi in parte e in manera limitada a sos peducci, essende andadu pèrdidu unu grandu nùmeru de archetos a totu de ses.

Istòria de sos istùdios
In su sèculu XX sa crèsia est istada ogetu de chirca, impinnende Dionigi Scano, Raffaello Delogu, Anna Saiu Deidda, Renata Serra e Roberto Coroneo in aprofundimentos chi nde crarint sos aspetos istòricos e artìsticos.

Bibliografia
D. Scano, Istòria de s'arte in Sardigna de su XI a su sèculu XIV, Casteddu-Tàtari, Montorsi, 1907, pp. 328-329;
R. Delogu, S'architetura de su Medioevu in Sardigna, Roma, Sa Libreria de s'Istadu, 1953, pp. 189-190;
A. Saiu Deidda, "Iscultura decorativa in s'architetura romànica de sa Sardigna sud-otzidentale", in Annales de sa Facultade de Magisteru de Casteddu, V, 1981, parte II, pp. 19-21;
R. Serra, Sa Sardigna, collana "Itàlia Romànica", Milanu, Jaca Book, 1989, pp. 360-361;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300, Nùgoro, Ilisso, 1993, ischeda 126;
R. Coroneo, Aiat pedidu romànicas de sa Sardigna. Itinerari turìsticu culturales, Casteddu, AV, 2005, p. 99.

Comente arribbare
Si cursat sa SS 195 finas a su km 24 pro cròmpere su tzentru urbanu de Santu Pedru. In pratza San Pedru, acanta a sa fraigada de reghente, s'erge s'antiga parrochiale intitulada a s'apòstolu chi at dadu su nùmene a su paisu.